هفته نامه صدا نوشت:«سال گشایش». این کامل ترین تعریف برای سال ۱۳۹۴ شمسی است؛ اگر روند سه ماهه آخر امسال برای سه ماه اول سال آینده ادامه یابد. با این توصیف می توان کمی بعد از پایان تعطیلات نوروز،گوشها را برای شنیدن خبر «آغاز نگارش توافق جامع ایران و شش قدرت جهانی» تیز کرد. تفاهم سیاسی اش هم احتمالا تا پایان نوروز حاصل می شود. اگر «اما و اگر های تازه» ایی رو میز مذاکرات قرار نگیرد. «تحریم های غیر عادلانه هزینه های زیادی بر کشور تحمیل کرده است.» این را امیر حسین زمانی نیا، معاون بین الملل وزارت نفت، به «صدا» می گوید. سال ۱۳۹۴ با امضای توافق هسته ای این هزینه ها از دوش کشور برداشته می شود. بنابراین فروش نفت، انتقال پول آن به ایران و عدم سرمایه گذاری شرکت های بزرگ خارجی در توسعه صنعت نفت ایران آزاد خواهد شد. پس سال آینده، «سال رونق صنعت نفت» است.
درآمدهای نفتی سال ۹۴ چقدر افزایش می یاید؟
اول- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴: صادرات نفت خام ایران در گام اول تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش می یابد. علاوه بر توان تولید ایران باید، اشباع بازار جهانی و نفت فروحته نشده ایران را هم در نظر گرفت. ایران در حال حاضر نفت بسیار زیادی ذخیره کرده است. برخی منایع غربی مقدار این ذخایر را ۳۷ میلیون بشکه اعلام کرده اند. این میزان ذخیره سازی علاوه بر فشار بر بازار نفت، هزینه های سنگین ذخیره سازی را بر دوش وزارت نفت گذاشته است. اگر میانگین قیمت نفت را ۶۰ دلار در نظر بگیریم ایران با فروش ذخایر نفت تولید شده اش بیش از ۲ میلیارد دلار بر درآمدهایش خواهد افزود. ضمن اینکه با افزایش تولید و صادرات ۵۰۰ هزار بشکه ایی نفت خامش در روزهای بعد از تحریم می تواند درآمدش را ۳۰ میلیون دلار در روز افزون کند.
این افزایش درآمد می تواند اقتصاد ایران را از چاه بیرون بیاورد. خطر استفاده نابجا از این منابع هم برای سال آینده چراغ قرمز است. «ما بعنوان مردمی متحد همراه با رهبری سیاسی باید بتوانیم بودجه کشور را از درآمدهای نفتی مستقل کنیم. سیاست های اقتصاد مقاومتی برای همین منظور طراحی شد. ما حتما باید درآمدهای نفتی کشور را ارتقاء دهیم. اما نباید آنرا خرج روزمره کشور کنیم. باید زیرساخت ها را تقویت کنیم و این درآمدها را هزینه توسعه کشور نماییم.» امیر حسین زمانی نیا، معاون بین الملل وزیر نفت در گفت و گویش با «صدا» روی این جملات تاکید دارد.
- در شرایطی که بخش مهمی از بودجه کشور به نفت وابسته است آیا اساسا مستقل کردن بودجه کشور از درآمدهای نفتی امکان پذیر است؟ این درست که حداکثر نیمی از بودجه را وابسته به نفت می دانند اما واقیعت اینست که فروش محصولات پتروشیمی و میعانات گازی به نوعی درآمد نفتی است. هر چند در بودجه بعنوان صادرات غیر نفتی محاسبه می شود. حتی معتقدم بسیاری از درآمدهای مالیاتی هم به نوعی وابسته به درآمدهای نفتی است.
- «اولا؛ آنطور که بودجه ریزان عنوان کرده اند ۳۰ درصد از بودجه سال آینده به درآمدهای نفتی وابسته است. ثانیا؛ من نمی گویم که در یک سال می توان بودجه را از درآمدهای نفتی مستقل کرد. می توان برای اینکار برنامه کوتاه مدت و بلند مدت داشت. بدون توجه به اینکه چه دولتی در راس کار است می توان برای بودجه در درآمدهای نفتی برنامه ایی ده ساله تد.وین کرد. اگر تحریم ها برای کشور لطفی داشت کم کردن وابستگی بودجه به پول فروش نفت بود.»
شرکت های نفتی اروپایی مذاکره کرده اند/ آمریکایی ها مشکل دارند
دوم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ شرکت های بزرگ نفتی بین المللی برای سرمایه گذاری و توسعه میادین نفت و گاز به ایران می آیند. آیا شرکت های نفتی آمریکایی هم در صف ورود به ایران قرار گرفته اند؟ معاون بین الملل وزرات نفت پاسخ می دهد: «بدون توجه به نتیجه مذاکرات، شرکت های نفتی آمریکایی بخاطر قوانین و تحریم های داخلی آمریکا از ورود به بازارا ایران محروم اند.»
آیا شرکت های نفتی اروپایی در حال حاضر با شما مذاکره می کنند تا بلافاصله پس از لغو تحریم ها فعالیت در صنعت نفت ایران را آغاز کنند؟
ـ «پاسخ سوال شما مثبت است. از کشورهای اروپایی چه در سطح سیاسی و چه در سطح شرکت های بزرگ نفتی آمده اند و مذاکره کرده اند. برداشت آنها اینست که به محض لغو تحریم ها می توانند در پروژه های زیادی در صنعت نفت ایران مشارکت نمایند.
آیا شرکت های نفتی آمریکایی هم ابر از تمایل کرده اند با شما مذاکره کنند؟
- «من چنین چیزی نشنیده ام. انتظاری هم از آنها نداریم. مشکلات سیاسی بر روابط اقتصادی ایران و شرکت های آمریکایی سایه انداخته است. تحریم آمریکایی ها بعد از ماجرای گروگانگیری و جنگ تحمیلی هنوز باقی است.»
سال ۱۲۰ میلیارد دلاری
سوم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ پول نفت فروخته شده سالهای پس از تحریم وارد کشور می شود. برخی منابع اگاه میزان ذخایر ایران در خارج از کشور را بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار عنوان می کنند. حتی اگر بخشی از این پول وارد کشور شود موتور محرکه مهمی برای پیشبرد طرح های عمرانی و توسعه ایی خواهد بود. این طرح ها که راه بیافتد آمار بیکاری کم خواهد شد و زمینه خروج از رکود مهیا می شود. به شرط آنکه برنامه ریزان کلان اقتصادی کشور چون دولت قیل، درآمدهای نفتی را بی مهابا خرج روزمرگی، واردات غیر ضروی و پروژه های نامربوط نکنند. یک منبع آگاه به «صدا» گفت: «مشکل اینجاست که چینی ها به آسانی پول نفت مان را که در بانک های آن کشور ذخیره شده نخواهند داد. آنها اصرار دارند که جنس به ایران بدهند. روس ها هم بدنبال فروش کالا به ایران هستند.» این منبع مطلع در این باره به موضوع مهم دیگری اشاره می کند: «بخش مهمی از پول نفتی ایران در بانک های خارجی به یورو تبدیل شده بود. حالا با تضعیف یورو در برابر دلار ایران اگر بخواهد خریدهای دلاری انجام دهد ضرر می کند.»
سال مذاکرات فروش گاز به همسایه های عربی
چهارم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ توسعه میادین نفت و گاز ایران سرعت خواهد گرفت. به گفته وزیر نفت سال آینده قرار است ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز جدید از فازهای ۱۵؛۱۶؛۱۷؛۱۸ وارد شبکه گاز کشور شود. امسال هم به لطف سیاست اولویت بندی فازها، 100 میلیون مترمکعب در روز به تولید گاز کشور افزوده شد تا نیروگاه ها بجای فرآورده گاز بسوزانند و 10 میلیارد دلار صرفه جویی کنیم. با ورود تکنولوزی، تجهیزات و سرمایه شرکت های بزرگ نفتی بین المللی، هم روند توسعه فازهای اولویت دار راحت تر انجام می شود هم توسعه سایر فازها شتاب می گیرد. برنامه دیگر زنگته افزایش ۷۰۰ هزار بشکه ایی تولید نفت در میادین مشترک نفتی غرب کارون است.
تحولات سال آینده می تواند بستر ساز مهمی برای توسعه سریع تر این میادین باشد. امیر حسین زمانی نیا؛ معاون بین الملل وزیر نفت در گفت و گویش با «صدا» اولویت سال آینده را وزارت نفت را اینگونه مطرح می کند: «توافق فروش گاز به کشورهای همسایه از جمله کویت، عمان، امارات، عراق و عربستان از جمله سیاست های مهم سال آینده ماست. این سیاست بدون توجه به نتیجه مذاکرات هسته ایی است. این کشورها گاز می خواهند و ما هم می توانیم بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون متر مکعب گاز به انها بدهیم. سال آینده را می خواهیم روی این هدف تمرکز کنیم. تا با انجام مذاکرات و توافق ها بتوانیم در دو - سه سال آینده به این کشورها گاز صادر کنیم.» با این اوصاف «سال گاز» می تواند نامی از نام های سال ۹۴ باشد.
- با توجه به اختلافات منطقه ایی که ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دارد به نظر شما می توان فروش گاز به این کشورهای عربی را متصور بود؟
- «روابط اقتصادی می تواند راهگشای تفاهمات سیاسی هم باشد. آنها برای رفاه مردمشان و توسعه کشورشان نیاز به گاز دارند ما هم می توانیم این گاز را برایشان تامین کنیم. بنابراین ما می توانیم نیازهای یکدیگر را برطرف نماییم.»
سال تدوین برنامه ششم توسعه کشور
پنجم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ وزارت نفت با نگرش موسع تری برنامه ششم توسعه کشور را تدوین خواهد کرد. «وزارت نفت بر اساس دو سناریو حفظ وضع موجود و لغو تحریها کار برنامه ششم را أغاز کرده است.» این را منصور معظمی، معاون برنامه ریزی وزارت نفت گفته است. او برنامه پنجم توسعه کشور را بلند پروازانه توصیف کرده است. افزایش تولید نفت تا ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز، افزایش تولید گاز تا ۱۰۰۰ میلیون متر مکعب در روز، افزایش ظرفیت پالایشگاهی تا ۳ میلیون بشکه در روز و رساندن ارزش تولیدات پتروشیمی به ۸۰ میلیارد دلار در سال، جزو اهداف اقتصاد مقاومتی وزارت نفت است که بخشی از آن باید تا سال ۱۳۹۷ و بخشی از آن تا سال ۱۴۰۰ به نتیجه رسیده باشد. قاعدتا تا پایان برنامه ششم. اگر تحریم ها لغو و شرایط کشور عادی شود شاید بتوان این اهداف را در موعد مقرر محقق کرد. وگرنه ...
سال جشن خودکفایی بنزین
ششم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ بخشی از پالایشگاه ستاره خلیج فارس افتتاح خواهد شد. با افتتاح همین بخش هم ایران از واردات بنزین بی نیاز خواهد شد. بنایراین کشور می تواند سال آینده به شکل واقعی جشن خودکفایی بنزین بگیرد. با بهره برداری کامل از این پالایشگاه ۳۶۰ هزار بشکه ایی میعانات گازی، روزانه 36 میلیون لیتر بنزین یورو 4 و 14 میلیون لیتر گازوئیل یورو5و4 تولید خواهد شد. فاز یک این پالایشگاه سال آینده افتتاح می شود. دیگر پروژه پالایشگاهی مهم وزارت نفت که سال آینده کلنگ زده خواهد شد ساخت هشت پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه ایی میعانات گازی توسط کنسرسیوم های بخش خصوصی در منطقه سیراف است. این یکی از مهمترین طرح های دوره وزارت جدید زنگنه در نفت است. اینکه هشت کنسرسیوم بخش خصوصی کنار هم بتوانند هشت پروژه یکسان را اجرا کنند تجربه مهمی برای کشور است.
سال مبارزه جدی با قاچاقچیان سوخت
هفتم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ وزارت نفت فرصت خواهد داشت دغدغه های مهم دیگر ملی را دنبال کند. یکی از مهمترین انها قاچاق سوخت است. رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بهمن ماه امسال گفته بود: «روزانه 248 میلیون لیتر فرآوردهای سوختی در کشور توزیع می شود که هشت درصد از این میزان، مسیر قاچاق را طی می کند.» ضرب و تقسیم ساده نشان می دهد روزانه ۱۹ میلیون و ۸۴۰ هزار لیتر قاچاق می شود. از برنامه های مهم وزارت نفت در سال آینده مبارزه با قاچاق سوخت است. بنابراین باید منتظر صدای قاچاقیان بود. ببنیم گلویشان کجاست.
سال قیمت های پایین نفت
هشتم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ قیمت نفت همچنان دغدغه نفت فروشان خواهد بود. پیش از این مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران میانگین قیمت نفت برای سال آینده را ۶۰ دلار عنوان کرده بود. بسیاری از کارشناسان بین المللی هم محدوده ۴۵ تا ۶۵ دلار را برای قیمت نفت پیش بینی کرده اند. نوسان قیمت نفت و پایین ماندن آن در سال آینده، سال سختی را برای دولت رقم خواهد زد. فقطط ممکن است افزایش فروش نفت ایران بعد از لغو تحریم ها این چاله را پر کند. هر چند ورود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه ایی اضافه تولید نفت ایران پس از لغو تحریم ها در سال آینده، به قیمت نفت روند کاهشی خواهد داد. سال آینده از جهت درآمدهای نفتی، سال سختی برای ایران است.
سال تنش در اوپک
نهم- با لغو تحریم های صنعت نفت در سال ۹۴؛ ایران سال سختی را در اوپک تجریه خواهد کرد. تنش زیر پوستی در جلسات اوپک امسال به اوج خود رسید، زمانیکه هشت کشور عضو در اجلاس ۱۶۶ خواهان کاهش سقف تولید ۳۰ میلیون بشکه ایی سازمان اوپک بودند و عربستان و سه شریک اش به بهانه خارج کردن نفت های گران از بازار جلوی آن ایستادند. تنش در اوپک سال آینده علنی تر خواهد شد. با ورود نفت بیشتری از ایران، پس از تحریم ها، قیمت نفت کاهش بیشتری خواهد یافت. بنابراین فشار ایران و اعضای دیگر برای کاهش تولید نفت عربستان در اجلاس ۱۶۷ بیشتر خواهد شد. وقتی یک میلیون بشکه از نفت ایران بخاطر تحریم ها از بازار بیرون رفت؛، وقتی نیجریه و لیبی بخاطر جنگ داخلی تولید نفت شان پایین آمد، عربستان، امارات، کویت و عراق کمبود تولید نفت این کشورها را جبران کردند. حالا ایران می خواهد به بازار برگردد و انتظار دارد آن کشورها تولیدشان را کم کنند تا فشار بیشتری به قیمت ها ندارد. قطعا عربستان مقاومت خواهد کرد و این ممکن است آغاز دوباره تنش ها بین تهران و ریاض باشد.
معاون وزیر نفت ایران به عربستان می رود
دهم- دومین روز سال آینده، معاون بین الملل وزیر نفت ایران برای شرکت در اجلاس مشترک اوپک و IEA و .. به ریاض خواهد رفت. اجلاسی که توسط وزیر نفت عربستان افتتاح خواهد شد. سفر امیر حسین زمانی نیا به ریاض و ملافات احتمالی آن با مقامات سعودی ممکن است بتواند در تلطیف فضای مناسبات نفتی ایران و عربستان کمک کننده باشد. نحوه تعامل ایران در اوپک برای گرفتن سهم بازارش پس از لغو تحریم ها چالش بزرگ سال آینده است. «تشدید جنگ بر سر سهم بازار نفت» بین کشورهای اوپکی. انتخاب دبیرکل جدید اوپک در سال آینده هم تنش دیگر اعضای اوپک است. داستانی که در آن تهران ریاض مقابله ایی جدی دارند. آنچنان که نمایندگان هر کدام از آنها در طول بیش از نیم قرن عمر اوپک تنها یکبار دبیرکل این سازمان شده اند. سال ۹۴ سال نفتی پیچیده ایی است. سالی که ، پس از مدتها- با سفر مقام ارشد نفتی ایران به عربستان آغاز می شود.
