کد خبر: 94314

تاریخ انتشار: 21 اسفند 1393 - 08:42

خطر ادغام تهران در حومه

«جمعيت روز» تهران با وضع كاربري «حفاظت‌ويژه» در 81درصد مساحت «حريم» تنظیم می‌شود ...

دنیای اقتصاد - بهشاد بهرامي: كميته محيط‌زيست شوراي شهر تهران با هشدار درباره پيشروي دو آفت ساختماني در زمين‌هاي سبز و كشاورزي واقع در حريم پايتخت، خطر ادامه اين وضعيت را «ادغام حداقل 23 شهر در كلان‌شهر تهران» اعلام كرد كه باعث خواهد شد جمعيت روز پايتخت طي يك دهه آينده، 6/ 51 درصد اضافه‌تر از حد تحمل اين كلان‌شهر، افزايش يابد و زندگي ساكنان دائمي تهران – جمعيت شب- را مختل سازد. در طرح جامع شهر تهران– مصوبه سال86- حد تحمل جمعيتي محدوده اصلي تهران با مساحت 600 كيلومترمربع، رقمي معادل 1/ 9 ميليون نفر تعيين شده است، به اين معني كه امكانات سكونتي و خدماتي كلان‌شهر تهران از جمله «ظرفيت آب شرب»، در سال 1405 قادر خواهد بود در طول روز به حداكثر 1/ 9 ميليون نفر جمعيت شامل «جمعيت ساكن شب» و «جمعيت مراجعه‌كننده از شهرهاي اطراف براي كار روزانه»، سرويس بدهد. به‌رغم اين پيش‌بيني، روند ساخت‌وسازهاي مسكوني و غيرمسكوني در نقاط جمعيتي واقع در حريم شهر تهران، مجموع جمعيت روز و شب پايتخت را در 12سال آينده به سطح 13 ميليون و 877 هزار نفر مي‌رساند كه به مراتب بيش‌از گنجايش تهران خواهد بود. بررسي‌هاي كميته محيط‌زيست شوراي‌شهر تهران نشان مي‌دهد: در حريم شهر تهران به مساحت 5920 كيلومتر مربع، 23 شهر و 237روستا به اضافه 94 آبادي داير و 84 آبادي باير (خالي از سكنه) وجود دارد كه شيوه اداره اين مناطق در سال‌‌هاي اخير، كاربري مصوب حريم تهران را تحت‌‌تاثير قرار داده است. طبق طرح جامع، 81 درصد مساحت «حريم‌تهران» بايد با هدف حفظ عرصه‌هاي تنفس و كيفيت فضاهاي طبيعي پايتخت، تحت «حفاظت ويژه» قرار بگيرد و كاربري‌هايي همچون تفرجي، گردشگري و كمربند فضاي سبز در اين زمين‌ها اعمال شود. اما آنچه در حال حاضر به دو آفت در محدوده حريم تبديل شده، «صدور كاربري غيرمجاز براي ايجاد صنايع در اراضي كشاورزي» و همچنين «ساخت‌وسازهاي حجيم در عرصه‌هاي ييلاقي  و رودخانه‌هاي شهرها و روستاهاي اطراف تهران» است. گزارش «دنياي‌اقتصاد» از جزئيات تحقيقاتي كه كميته محيط‌زيست شوراي شهر درباره وضعيت فعلي و برنامه‌هاي آتي صيانت از عرصه‌هاي باقي‌مانده حريم تهران انجام داده، حاكي است با مصوبه كميته فني شوراي عالي شهرسازي و معماري كشور و ابلاغ آن به مديريت شهري تهران (استانداري و شهرداري)، مقرر شده رويكرد موجود در محدوده حريم تهران از «توسعه مناطق جمعيتي» به «حفاظت ويژه» تغيير پيدا كند. اين تكليف با هدف جلوگيري از ادامه رشد جمعيت حريم و ادغام فيزيكي شهرهاي اطراف تهران وضع شده است و براي اين منظور، «تحديد ساخت‌وساز در مرز محدوده شهر تهران» و «تخصيص زمين به كاربري‌هاي غيرساختماني» دو ماموريت اصلي متوليان حريم تعريف شده است. به گزارش «دنياي‌اقتصاد»، اخيرا مدیرکل حریم پایتخت از نهایی شدن «طرح برنامه راهبردی مدیریت و برنامه‌ریزی حریم پایتخت» و تهیه «طرح‌های ویژه حریم» مطابق با برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران خبر می‌دهد اما رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران به‌عنوان یکی از اعضای نهاد نظارتی بر عملکرد شهرداری تهران معتقد است: نه تنها هیچ یک از چهار محور تکلیفی برنامه پنج ساله دوم در راستای حفاظت از حریم به شكل كامل اجرایی نشده كه در تصویب روند طرح راهبردی حریم پایتخت نیز تاخير صورت گرفته است. براساس تحقیقات انجام شده توسط کمیته محیط زیست شورای شهر تهران مهم‌ترین تخلفات محدوده حریم شهر تهران مربوط به اجازه استقرار کاربری‌های غیرمجاز صنعتی بر اراضی کشاورزی، توسعه بی‌رویه ساخت‌و‌ساز در پیرامون روستاها و عدم انجام مطالعات کارشناسی جهت مکان‌یابی تجهیزات موردنیاز شهری نام برده شده است که همچون آفت باقیمانده زمین‌های کشاورزی دشت تهران را با قوت تهدید به نابودی می‌کند. اما در طرح راهبردی حریم پایتخت 11 اقدام راهبردی برای دستیابی به ارتقای کیفیت فضای طبیعی و سطح ایمنی و ایجاد ‌هاله تنفسگاهی برای شهر تعریف شده است که تا سال 92 در دستور کار مدیریت شهری قرار نگرفته و از سال گذشته تاکنون نیز به دلیل عدم پیگیری مديريت شهري همچنان روی میز شورای‌عالی شهرسازی کشور باقی مانده است. در این راستا محمدحقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با اشاره به سه تکلیف تعیین شده برای شهرداری تهران در حوزه حریم عنوان کرد: از دی ماه سال گذشته شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور، شهرداری تهران را مکلف کرد اولا تا قبل از اجرایی شدن حریم مصوب پایتخت ایجاد هرگونه شهر و شهرستان جدید را در حریم ممنوع کند و ثانیا وزارت کشور و شهرداری تهران تدابیر واحدی را برای کنترل ساخت‌وسازها و صدور مجوزهای احداث بنا و برخورد با تخلفات برای وحدت رویه به شهرداری‌های واقع در حریم ابلاغ کند و ثالثا تا قبل از اجرایی شدن حریم مصوب پایتخت آرای کمیسیون ماده 100 معطل مانده حریم بدون اغماض را اجرایی کند اما با گذشت 10ماه از تاریخ ابلاغ این دستور شهرداری تهران گزارش اقدامات این حوزه را ارائه نکرده است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، گستره حریم پایتخت، از شرق به شهرستان دماوند، از جنوب شرق به شهرستان‌های پاکدشت و ورامین در استان تهران می‌رسد، این گستره از جنوب با استان قم، از جنوب غرب با استان مرکزی، از غرب با شهرستان ملارد و استان تازه‌تاسیس البرز و از شمال با استان مازندران هم مرز است.  مساحت گستره حريم پايتخت، حدود  5هزار و 920 کيلومترمربع است که مطابق با سرشماری سال 1385، جمعیت این گستره 10میلیون و 103 هزار نفر بوده است و پيش‌بينی شده که تا سال 1405، جمعيت گستره حريم پايتخت به حدود 13 میلیون و 877 هزار نفر برسد که از اين تعداد بیش از 10 میلیون نفر ساکن شهر تهران خواهند بود در حالی که در بند 4 مصوبه طرح جامع تهران 1386، برنامه‌ها برای تامین نیازهای خدمات شهری جمعیت ساکن و شاغل (جمعیت روز) شهر تهران، معادل 1/ 9 میلیون نفر انجام شده است.   تحقیقات انجام شده توسط رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران به شرح زیر است که برمبنای آن محمد حقانی عضو شورای شهر تهران تعلل شهرداری تهران را در ارسال طرح راهبردی حریم پایتخت به دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور یکی از دلایل وقوع تخلفات در گستره حریم عنوان کرده است. متن تحقیقات کمیته محیط زیست به شرح زیر است: نخستین بار، در طرح جامع تهران 1347 برای پایتخت، حریم تعریف شد، که قسمت‌هایی از آن در سال 1349 اصلاح شد. پس از آن در جریان تهیه طرح ساماندهی تهران 1371، مجددا همان حریم با اندک تغییراتی پیشنهاد و مصوب شد. از آن سال، با تاسیس شهرها و شهرستان‌هایی درون و پیرامون این حریم، بخش‌هایی از آن از تهران جدا شد و در اختیار شهرهای اقماری تهران قرار گرفت. در تمام این سال‌ها، هرگز نقشه، طرح و مستنداتی برای این اراضی پیرامونی تهران تهیه نشد تا پایش و نظارت بر تغییرات مقدور شود و همچنین روند و سرعت تخریب طبیعت و زیست بوم این گستره استراتژیک و مهم معلوم شود. تا اینکه در سال 1383، در جریان تهیه طرح جامع تهران مقرر شد، وفق چشم‌اندازهای تعیین شده برای این کلان‌شهر مهم آسیای جنوب غربی، حریم پایتخت برای اول بار در تاریخ شهرسازی ایران تعریف شود؛ چون با وجودی که حدود 8 ميليون نفر در شهر تهران زندگی می‌کردند، پايتـخت اختيار تصميم‌گيری در مورد وضعيت حال و آينـده باقیمانده اراضـی کشـاورزی پیرامون خود را ندارد! در سال 1389 نیز در جریان تهیه طرح حوزه‌های شهری تهران، هرکدام از شهرهای اقماری پایتخت، در اراضی شهرستان مربوطه، حریمی برای توسعه آینده خود پیش‌بینی  کرده‌اند که به غایت وسیع  است، با حریم شهر بعدی مرز مشترک دارد و گاه تا خیابان‌ها و بزرگراه‌های معرف مرز محدوده اَبَرشهر تهران هم پیش آمده است و در این میان، به دلیل عدم توجه به تفاوت‌های شهر تهران با شهرهای کوچک، حق این شهر، از دست رفته و پایمال شده است. بنابراین، تهران، هرگز حریمی دو تکه یا چند تکه نداشته و گستره 5920 کیلومترمربعی حریم پایتخت، مصوب طرح جامع تهران 1386، چهارمین حریم مصوب این اَبَرشهر از سال 1347 تا به امروز است. مرحله نخست تهيه «طرح برنامه راهبردي مديريت و برنامه ريزي حريم پايتخت» در اسفند ماه ١٣٨٨ انجام شد. در آن تاریخ از سوي نهاد برنامه‌ريزي توسعه شهري تهران به مشاور واگذار شد و پس از انحلال نهاد (در تاریخ 21/ 7/ 1389 وفق ابلاغیه شماره 89/ 300/ 42234 معاونت وقت شهرسازی وزارت مسکن و شهرسازی)، در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، به‌عنوان کارفرما و به نیابت از شهرداری تهران پیگیری شد. اين طرح که به استناد مجموعه طرح‌های موضعی و موضوعی مصوب طرح جامع تهران، با تمرکز بر حریم شهر، توسط گروه‌های تخصصی دانشگاهی و کارشناسان خبره دستگاه‌های اجرایی در نهاد مذکور تعریف و جهت تهیه به مناقصه گذاشته شد، در سه قسمت اصلي، مطالعه و پیشنهاد نظام اجرایی و قانونی مدیریت حریم پایتخت و تعیین حدود و مرزهای نهایی آن، تهیه طرح راهبردی حریم پایتخت و ساماندهی حریم شمال بزرگراه بابایی تعریف شد. مراحل مطالعه پیشنهاد نظام مدیریت و ارائه سند راهبردی حفاظت و ساماندهی حریم پایتخت تا پايان شهريورماه 1390 به انجام رسيده بوده و در تیرماه 1391 هم در حضور معاونت وقت شهرسازی و معماری شهرداری تهران ارائه شده تا پس از بررسی نهایی جهت طی مراحل به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود؛ اما از آن تاریخ این طرح با اهمیت ملی، روی میز معاونت وقت شهرسازی و معماری شهرداری تهران ماند تا آذرماه 1392 (16 ماه بعد) که شورای‌عالی رأسا شهرداری تهران را جهت ارائه توضیحات پیرامون مراحل انجام این طرح فراخواند و مقرر کرد که حسب اهمیت موضوع حریم پایتخت، دستاوردهای این طرح در هفتمین جلسه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران در دی ماه 1392 از سوی شهرداری تهران ارائه شود و به سمع و نظر اعضای آن شورا برسد.    طرح راهبردی حریم پایتخت- به درخواست شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران- روز دوشنبه  نهم دی ماه سال گذشته در هفتمين جلسه شوراي‌عالي با حضور وزیر راه و شهرسازی از سوی شهرداری تهران ارائه و به تفصيل مورد بررسي قرار گرفت و بيان شد كه با گذشت 6 سال از تصويب طرح جامع تهران همچنين با توجه به اينكه در حال حاضر طرح‌هاي جامع تعدادي از شهرهاي واقع در حريم تهران در مرحله تصويب و ابلاغ نهايي هستند، تعيين تكليف حريم پايتخت بسيار ضرورت دارد. در این جلسه مقرر شد که طرح راهبردی پس از بررسی جزئیات آن در کمیته فنی شورای‌عالی ظرف یک ماه برای تصویب به شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه شود. اعضای کمیته فنی طی پنج نشست (در تاریخ‌های 25/ 10/ 92 ، 9/ 11/ 92 ، 13/ 11/ 92 ، 23/ 11/ 92 و 27/ 11/ 92 ) ابعاد گوناگون این طرح را مورد بررسی قرار دادند و ضمن تاکید بر تغییر رویکرد در تعریف حریم پایتخت (از رویکرد موجود مبنی بر تعریف حریم شهر به‌عنوان ذخیره توسعه شهر، به رویکرد حفاظتی به مفهوم کمربند حفاظت از طبیعت ( Green Belt )، نظرات و پیشنهادهای اصلاحی و تکمیلی خود را اعلام کردند و در نهایت این طرح روز دوشنبه 5/ 12/ 1392 در جلسه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران برای بار دوم ارائه شد و طی نامه شماره 300/ 68060 مورخ 6/ 12/ 1392 معاونت شهرسازی و معماری و دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری تهران، از شهردار تهران درخواست کردند که پس از اعمال موارد مورد نظر کمیته فنی، نسخه نهایی طرح راهبردی حریم پایتخت را در موعد مقرر به آن دبیرخانه ارسال نمایند تا برای اجرا ابلاغ شود.  با اینکه، نامه دبیرخانه شورای‌عالی به تاریخ 17/ 12/ 1393 در دبیرخانه مرکزی شهرداری تهران به ثبت رسیده، اما تا اول دی‌ماه 1393، یعنی به مدت 9 ماه و نیم، شهرداری تهران در این خصوص هیچ اقدامی نکرده و موضوع این نامه را مسکوت گذاشته است و این در حالی است که مدیرکل حریم و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، شخصا در هر دو جلسه شورای‌عالی حضور داشته‌اند و همچنین مدیرکل حریم و کارشناسان آن اداره (به‌عنوان دستگاه بهره‌بردار) و نمایندگان مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران (به‌عنوان کارفرما‌) در تمام جلسات کمیته فنی حضور داشته و از تصمیمات آگاه بوده‌اند. علاوه بر مسکوت گذاشتن موضوع این نامه، طی 10 ماه گذشته، هیچ اقدامی از سوی اداره کل حریم شهرداری تهران، در جهت پیشبرد مراحل بعدی و تدقیق نقشه‌های یک 25 هزارم این طرح با داده‌های مکانی و تهیه نقشه‌های اجرایی با مقیاس حداقل یک ده هزارم انجام نشده و با وجود تذکر شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، هنوز هم مقدمات تهیه طرح‌های ساماندهی حریم پایتخت (تهران)، وفق بند 8 فهرست برنامه‌ها و طرح‌های موضعی مندرج در سند طرح جامع تهران 1386 – که باید تا سال 1390 تهیه و برای طی مراحل تصویب به دبیرخانه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال می‌شده- فراهم نیاورده است. همچنین، شوراي‌عالي در جلسه 9/ 10/ 1392 مقرر كرد که تا قبل از اجرايي شدن حريم مصوب پايتخت ايجاد هرگونه شهر و شهرستان جديد در حريم مذكور ممنوع شود و از اصلاح قوانين، وزارت كشور و شهرداري تهران تدابير واحدي را براي كنترل ساخت‌و‌سازها و صدور مجوزهاي احداث بنا و برخورد با تخلفات براي وحدت رويه به شهرداري‌هاي واقع در حريم پايتخت ابلاغ كنند و تا قبل از اجرايي شدن حريم مصوب پايتخت آراي كميسيون ماده 100 معطل مانده در حريم پايتخت بدون اغماض توسط شهرداري تهران اجرايي و گزارشي از اقدامات آتي در شوراي‌عالي مطرح شود و تا قبل از اجرايي شدن حريم مصوب پايتخت وزارت كشور و شهرداري تهران با هماهنگي يكديگر رويه‌اي واحد براي كنترل و جلوگيري از ساخت‌و‌سازها در حريم پايتخت به‌ويژه در حاشيه روستاها اتخاذ کند که در خصوص این موارد نیز هیچ گزارشی از اقدامات شهرداری تهران در این 10 ماه ارائه نشده است. این در حالی است که عمده تخلفات در حریم پایتخت، مربوط به اجازه استقرار کاربری‌های غیر مجاز صنعتی بر اراضی کشاورزی است که در حریم مناطق 18 و 19 و 20 شهرداری تهران قرار دارند و احداث مجتمع‌های صنفی- خدماتی بر اراضی کشاورزی، آفتی است که نمونه‌های آن در حریم جنوب شرق پایتخت فراوان روی داده است. آفت دیگر، توسعه بی‌رویه ساخت‌و‌ساز در پیرامون روستاها - بر اراضی با کاربری کشاورزی و اراضی قابل کشت – است که هم در حریم جنوبی پایتخت و هم در ییلاقات و روستاهای خوش آب‌و‌هوای حریم شمالی پایتخت و حتی در حریم رودخانه‌ها به وفور دیده می‌شود. همچنین، عدم امکان سنجی و عدم انجام مطالعات کارشناسی جهت مکانیابی تجهیزات شهری مورد نیاز پایتخت (شامل تهران و شهرهای اقماری که در واقع نقش خوابگاه‌هایی پیرامون تهران را دارند)، آفت دیگری است که باقیمانده زمین‌های کشاورزی دشت تهران را تهدید به نابودی می‌کند؛ زمین‌هایی که باید پاسخگوی نیاز خوراکی (سبزی و صیفی ) حداقل قسمتی از جمعیت به تقریب 12 میلیونی این گستره باشند؛ اما به راحتی کارکرد دیگری برای  آنها پیش‌بینی می‌شود که تا شعاعی پیرامون آن قطعه زمین را هم از نظر مرغوبیت برای کاشت تحت تاثیر قرار می‌دهد.