محمود صدري
سران هشت كشور صنعتي جهان، هميشه مسائل پرشماري براي بحث كردن و تصميم‌گيري درباره آنها دارند. اين مسائل نوعا مرتبط با نارسايي‌هاي اقتصادي در اردوگاه صنعتي جهان و بحران‌هاي سياسي در ديگر نقاط جهان است. اما اجلاسي كه ديروز و پريروز در فرانسه برگزار شد از نظر اهميت موضوعات آن، با اجلاسيه‌هاي سال‌هاي اخير تفاوت دارد.
نشست‌هاي سران هشت كشور صنعتي(آمريكا، انگلستان، فرانسه، آلمان، ايتاليا، كانادا، ژاپن و روسيه) از سال 1997 تا سال گذشته عمدتا بر بحران‌هاي مالي شرق آسيا و آمريكا متمركز بود و تنها در سال‌هاي 2001 تا 2003، سايه انفجارهاي 11 سپتامبر و جنگ‌هاي افغانستان و عراق بر آن سنگيني مي‌كرد؛ اما در اجلاس امسال، اقتصاد، زير سايه سياست و ديپلماسي قرار دارد. حتي پاره‌اي از مباحث اقتصادي نيز بن مايه سياسي پيدا كرده‌اند؛ زيرا مهم‌ترين مسائل جهان از نظر رهبران كشورهاي صنعتي، تحولات اخير شمال آفريقا و خاورميانه است و اين مسائل ماهيت سياسي با رنگ‌آميزي اقتصادي دارند.
رهبران گروه هشت در مذاكرات دوروزه خود در فرانسه وقت زيادي را صرف مسائل دو جنبش كامياب؛ يعني تونس و مصر، شورش خونين در ليبي و پيشنهاد اوباما درباره فلسطين كردند و وقت كمتري را به پس‌لرزه‌هاي بحران مالي در اروپا و زلزله ژاپن اختصاص دادند. دو موضوع اخير محل مناقشه نبود؛ اما موضوعات ديگر همگي پرمناقشه‌اند و بيانيه مبهم گروه هشت راهي براي حل اين مناقشه‌ها ارائه نمي‌كند. تونس و مصر كمابيش به وضع جديد تن داده‌اند و روال‌هاي سياسي پس از بن‌علي و مبارك رهبران معزول اين كشورها، در حال شكل‌گيري هستند. مسائل باقيمانده اين كشورها نيز غالبا خارج از اراده رهبران جديد و رهبران كشورهاي صنعتي است. خطري كه كشورهاي صنعتي از آن بيم دارند، قدرت يافتن احتمالي اسلام‌گرايان در مصر و احيانا تونس است كه رهبران گروه هشت تصميم دارند با كمك اقتصادي به دولت‌هاي جديد مصر و تونس، مانع آن شوند. مساله ليبي پيچيده‌تر است؛ زيرا علاوه بر اينكه بين روسيه و ديگر اعضاي گروه هشت در زمينه چگونگي حل بحران ليبي اتفاق‌نظر نيست، در داخل كشورهاي اروپايي هم ترديدهايي براي برخورد جدي‌تر با معمر قذافي حاكم ليبي وجود دارد. در روزهاي اخير بانك‌هاي اروپايي، به ويژه دو بانك فرانسوي كه بيشتر سپرده‌هاي دولت ليبي(بيش از 250 ميليارد دلار) را در اختيار دارند، از احتمال كاهش اين سپرده‌ها ابراز نگراني كرده‌اند و اين نگراني‌ها به سياستمداران نيز سرايت كرده است. حال، رهبران اروپا اميدوارند معمر قذافي در اقدامي مشابه حسني مبارك و بن‌علي، قدرت را رها كند تا به سپرده‌هاي بانكي صدمه وارد نشود.
اين نگراني، طبعا اروپايي‌ها را محتاط‌تر و روس‌ها را براي به دست گرفتن ابتكار عمل، جسورتر مي‌كند و اين دو اتفاق فرصتي طلايي در اختيار قذافي مي‌گذارد.
دستور ديگر جلسه گروه هشت هم وضعي مبهم داشت و اين ابهام در بيانيه پاياني آن سايه انداخت. باراك اوباما، رييس‌جمهور آمريكا هفته گذشته از رژيم تل‌آويو خواست نيرو‌هايش را تا پشت مرزهاي جنگ 1967 عقب بكشد و به فلسطيني‌ها امكان دهد دولت مستقلي تشكيل دهند. رهبران كشورهاي صنعتي از اين پيشنهاد حمايت كرده‌اند؛ اما بعيد است اين حمايت‌ها گرهي از مساله فلسطين باز كند؛ زيرا بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي صراحتا گفته است كه اين پيشنهاد را به صورت محدود و مشروط مي‌پذيرد نه به شكلي كه اوباما مطرح كرده است. پاسخ نتانياهو در روزهاي اخير، دولت آمريكا را به تعديل مواضع و انعطاف در برابر تل‌آويو واداشته است و بدين ترتيب بعيد است پيشنهاد اوباما راهي به سوي حل مساله فلسطين بگشايد.
به همين علت شايد اجلاس امسال گروه هشت را بتوان يكي از نشست‌هاي ظاهرا ناكام به شمار آورد كه اگر نتيجه‌اي براي آن متصور باشد، مباحثي است كه به اين زودي‌ها خبر آن درز نخواهد كرد؛ زيرا مهم‌ترين دغدغه كنوني رهبران گروه هشت آينده خاورميانه است كه مسائل آن فراتر از تخصيص كمك‌هايي هرچند سخاوتمندانه، به مصر و تونس است.
مساله اصلي بازيگران جهاني، نظم آينده خاورميانه و شمال آفريقا است كه هنوز به درستي نمي‌توان گفت ماهيت و صورت آن چيست.
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
