در سال‌های 87 تا 89 دامداران زیان دیدند و مجبور به فروش یا فرستادن دام به کشتارگاه شدند و برای همین تولید شیر در سال‌های 89 به بعد افزایش نیافت و متوقف شد.
به گزارش خبرآنلاین، شانزدهمین نشست کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی باز هم به مساله قیمت شیر و محصولات لبنی اختصاص یافت. بحث مهمی که از یک سو بخش قابل‌توجهی از صنایع لبنی و افراد شاغل در این صنایع به همراه دامداران سنتی، نیمه‌صنعتی و صنعتی را در برمی‌گیرد و از طرفی مربوط به سلامت خانوار و جامعه است. در سال‌های گذشته با افزایش شدید قیمت نهاده‌های دامی به دلیل مشکلات از تحریم که واردات این محصولات را تحت تاثیر قرار داده، تعداد زیادی از دامداران و صنایع لبنی که مشمول قیمت‌گذاری دولت هستند به ورطه زیان‌دهی و درنهایت ورشکستگی رسیده‌اند؛ به طوری که به گفته فعالان این دو صنعت، دامداران دام‌های خود را به کشتارگاه سپرده‌اند و تعدادی از کارخانجات صنایع لبنی به ورشکستگی رسیده‌اند. علاوه بر این دولت قبل در عمل به وعده‌های خود برای تامین نهاده‌های دامی شکست خورد و دولت فعلی برای پرداخت یارانه شیر دچار مشکل شده است. در این نشست که حاضران به بررسی و بحث در مورد مشکلات موجود پرداختند، مشاور وزیر جهادکشاورزی از فعالان بخش خصوصی خواست تا بهترین مکانیسم برای پرداخت یارانه شیر را به دولت پیشنهاد دهند.
اقبال فرانسوی‌ها به کشاورزی و صنعت غذای ایران
محمدحسین شریعتمدار اولین فردی بود که پس از سخنان شاهرخ ظهیری میکروفن خود را روشن کرد و از سفرش به فرانسه به دعوت وزیر کشاورزی این کشور خبر داد. شریعتمدار از استقبال گرم وزیر فرانسوی سخن گفت و به مسایلی در مورد کشاورزی فرانسه از جمله سطح زمین‌های زیر کشت هر کشاورز پرداخت. او گفت: «سطح اراضی در اختیار یک کشاورز فرانسوی به طور متوسط برابر 55 هکتار است.» مشاور وزیر جهادکشاورزی با اشاره به علاقه فراوان فرانسوی‌ها برای همکاری با ایران از حضور شرکت‌های فرانسوی در قالب کانون کارفرمایان فرانسه در نمایشگاه آگروفود ایران که در تاریخ نهم تا دوازدهم خرداد ماه در تهران برگزار شده ابراز خشنودی کرد و گفت: «صرفاً مشکلات موجود در مسایل بانکی است که رابطه اقتصادی بین ایران و فرانسه را مختل کرده است. با این حال باز هم فرانسوی‌ها همکاری‌هایی دارند و گاه گاه دچار جرائمی از سوی آمریکا هم می‌شوند مثل بانکی فرانسوی که اخیراً از سوی وزارت دارایی آمریکا جریمه سنگینی شده چون با ایران مراودات پولی داشته است.
قیمت توافقی شیرخام به دولت فرستاده شد
پس از این سخنان مشاور وزیر جهادکشاورزی، دستور جلسه این نشست که مربوط به قیمت‌گذاری شیر و وضعیت صنایع لبنی کشور بود در دستورکار قرار گرفت و به درخواست رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی تهران، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران در این مورد توضیحاتی ارائه داد. رضا باکری اعلام کرد برابر گزارش مرکز آمار کشور در حال حاضر روزانه 7/3 میلیون تن شیر در گاوداری‌های صنعتی کشور تولید می‌شود. او با بیان این که تولید شیر کشور از سال 88 دچار آسیب شد گفت: «سال‌های 89 تا 91 روند رشد تولید شیر در کشور متوقف شد. تا این که مجددا در سال 92 توانستیم پنج درصد در تولید شیر دامداری‌های صنعتی افزایش داشته باشیم.»
باکری بزرگترین معضل دامداری‌ها و تولیدکنندگان شیر را تامین نهاده‌های دامی و سپس خدمات دامپزشکی خواند. به گفته باکری در نتیجه تحریم‌ها، کشتی‌های حامل نهاده‌های دامی چند ماه روی آب معطل می‌شدند تا حمل و تخلیه بار انجام شود که این زمان، فرصت مناسبی برای ایجاد بیماری و قارچ در این نهاده‌ها و افزایش افلاتوکسین در شیر خام کشور شد. باکری افزود: «این مساله در سال 91 حاد شد و برای همین به سرعت مورد توجه قرار گرفت. ریشه اصلی آن هم تاخیر در حمل‌ونقل و نگهداری نهاده‌های دامی اعلام شد که منجر به ایجاد قارچ و کپک در خوراک دام شده است.» او در ادامه توضیح داد که افلاتوکسین باعث شد تا 35 درصد شیرهای کشور آلوده شود و از هشت ماه قبل برخوردهای جدی برای از بین بردن این قارچ سمی در شیر خام شکل گرفت و خوشبختانه افزایش آن مهار شد و اکنون روند کاهشی در پیش گرفته است.
رضا باکری تاکید کرد که با توجه به تامین بخش قابل‌توجهی از شیرخام کشور در دامداری‌های سنتی و نیمه‌صنعتی، آمار تولید شیرخام در کشور متفاوت است و فائو، مرکز آمار و وزارت جهادکشاورزی هر کدام آماری متفاوت از تولید سالانه شیر در کشور ارائه داده‌اند. او گفت: «فائو آمار تولید شیر خام در سال گذشته را 7/7 میلیون تن، مرکز آمار 7/5 میلیون تن و وزارت جهاد کشاورزی 5/8 میلیون تن اعلام کرده‌اند. در حالی که از سال 1382 به بعد تاکنون هیچ‌گونه آمارگیری انجام نگرفته و ارقام اعلام شده از سوی این نهادها نیز صرفا براساس مطالعات و تحقیق بوده و نه آمارگیری مشخص.» دبیر انجمن صنایع لبنی تاکید کرد که از دید این انجمن تولید شیر خام در کشور سالانه در حدود هفت میلیون تن است که از برنامه پنجم عقب افتاده است. به گفته باکری برابر برنامه پنجم باید سرانه مصرف شیر کشور به 165 کیلوگرم می‌رسید اما اکنون بین 80 تا 90 کیلوگرم است.
رضا باکری در ادامه بحث به مساله روابط بین تولیدکنندگان شیر و کارخانجات صنایع لبنی پرداخت و اعلام کرد در حالی که برای دریافت 12 میلیون تن شیر خام در کارخانجات صنایع لبنی ظرفیت ایجاد شده بود، تولید شیر خام رشد نکرد و متوقف شد و همین باعث زیان صنایع لبنی شد. او افزود: «ما شیر خام را در سال 89 به مبلغ هر کیلو 450 تومان دریافت می‌کردیم. این رقم در حال حاضر با چند مرحله افزایش به 1180 تومان افزایش یافته است که ناشی از افزایش جهشی قیمت نهاده‌های دامی است. باکری اعلام کرد که در آخرین مذاکرات نمایندگان دامداری‌ها با حسن یونس سینکی قائم‌مقام وزیر جهاد کشاورزی، تولیدکنندگان شیر خام با احتساب 15 درصد سود رقم 1574 تومان را پیشنهاد دادند که در جریان مذاکرات این رقم به 1440 تومان برای هر کیلو شیرخام مورد توافق قرار گرفته و برای تصویب نهایی به هیات وزیران ارسال شده است. او توضیح داد: «این رقم نسبت به قیمت تیرماه 92 حدود 30 درصد افزایش یافته است.
دولت در سه ماه گذشته برای این جلوگیری از افزایش قیمت شیر، در هر کیلو 190 تومان یارانه پرداخت کرده که مبلغی بالغ بر 300 میلیارد تومان شده است. حالا اگر قیمت جدید را تصویب کند و بخواهد قیمت شیر در بازار برای مصرف‌کننده افزایش نیابد باید یارانه‌ای در حدود 1500 میلیارد تومان بپردازد که رقم قابل‌توجهی است.» دبیر انجمن صنایع لبنی با اشاره به این که فعلاً همه منتظر تصمیم دولت هستند گفت که دولت باید ابتدا تصمیم بگیرد که چقدر می‌خواهد یارانه شیر بپردازد و بعد از آن مکانیسم درستی برای پرداخت آن ایجاد کند تا نارضایتی از عدم پرداخت یارانه وعده داده شده به وجود نیاید.
واحدهای نیمه‌صنعتی و سنتی دامداری آسیب دیده‌اند
علی‌اصغر تفضلی هرندی که خود مسئولیت دامداری‌های بنیاد مستضعفان، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان شیر خام در کشور، را برعهده دارد نیز تاکید کرد که در سال‌های 87 تا 89 دامداران زیان دیدند و مجبور به فروش یا فرستادن دام به کشتارگاه شدند و برای همین تولید شیر در سال‌های 89 به بعد افزایش نیافت و متوقف شد. تفضلی هم‌چنین در مورد یارانه پرداختی به دولت گفت که تاکنون حدود 50 درصد از این یارانه به دامدارها پرداخت نشده و موجب ایجاد نارضایتی بین مردم شده است. او با تایید این که کارخانجات لبنی هم تحت فشار قیمت‌گذاری هستند گفت: «ما باید در راه آزادسازی حرکت کنیم و اجازه دهیم قیمت را عرضه و تقاضا مشخص کند. مساله بعدی این است که دولت می‌خواهد به شیر یارانه بپردازد یا خیر.» تفضلی اذعان کرد که در سال‌های 91 و 92 به دلیل بالا بودن قیمت شیر، مصرف آن در خانوار کم شده و با توجه به این که دولت باید پیشگیری را بر درمان ارجحیت بدهد بهتر است بخشی از افزایش قیمت را با دادن یارانه برعهده بگیرد. او با اشاره به مشکلات عدیده دامداران در سال‌های اخیر اعلام کرد که واحدهای سنتی و نیمه‌صنعتی تولید شیر دچار مشکلات فراوانی شده‌اند و برای نمونه گفت که از 24 واحد دامداری در ایلام تنها پنج واحد باقیمانده مانده و بقیه دام‌های شیرده خود را به کشتارگاه فرستادند. تفضلی در پایان گفت: «واحدهای نیمه‌صنعتی و سنتی تولید شیر در کشور که نسبت به افزایش قیمت نهاده‌های دامی بسیار آسیب‌پذیر هستند بالغ بر 50 درصد شیر خام کشور را تولید می‌کنند.»
علت ورشکستگی دامداران چیست؟
سیدحسن امیرمقدم نیز که خود سابقه فعالیت زیادی در واحدهای بزرگ دامداری دارد با اشاره به سرمایه‌بر بودن احداث یک واحد دامداری تاکید کرد که افزایش نهاده‌های دامی و سختی تامین آن در زمانی که دولت اجازه افزایش قیمت شیر را نمی‌دهد خسارات زیادی به دامداران وارد می‌کند. او گفت: « در اسفندماه 92 هزینه احداث یک دامداری فقط در ابتدای کار به ازای هر رأس گاو بین 20 تا 22 میلیون تومان برآورد شده است. برای همین دامدار وقتی با چنین مشکلاتی مواجه شود بسیار آسیب‌پذیر است.» او با انتقاد از روش پرداخت یارانه شیر که صرفاً مصرف‌کننده را هدف قرار داده و به تولیدکننده بی‌توجه است از این که دولت قبل نتوانست وعده‌هایی که در مورد تامین نهاده‌های دامی داده بود را عملی کند گلایه کرد. امیری‌مقدم افزود: «در نظر بگیرید که فردی با هزینه بسیار بالا یک دامداری تاسیس کرده بعد با جهش قیمت نهاده‌های دامی مواجه شده است اما محصول تولیدی‌اش یعنی شیرخام را هم باید با قیمت ثابت تعیین‌شده توسط دولت بفروشد. نتیجه این روند مشخص است و جز ورشکستگی دامدار نیست.»
مشاور کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران هم‌چنین از کم‌توجهی محققان صنعت دامپروری در رابطه با تغذیه دام عنوان کرد که 30 سال است روش تغذیه دام ثابت مانده و در حالی ذرت دامی را به عنوان غذای شکم‌پرکن دام در نظر گرفته‌اند که در بهترین حالت کشت در هر هکتار 10 تن محصول می‌دهد. او با بیان این که به تازگی مطالعاتی برای افزایش تولید ذرت دامی مطرح شده اعلام کرد امیدوار است به زودی شاهد افزایش تولید این نهاده برای تامین نیاز دامداران و پیدایش ثبات در قیمت این نهاده مهم دامی باشد.
این در حالی است که علی‌اصغر تفضلی هرندی با تایید سخنان امیری‌مقدم اضافه کرد که با افزایش قیمت چغندرقند اراضی زیادی که سال گذشته به کشت ذرت اختصاص داشته‌اند در سال‌جاری زیر کشت چغندرقند رفته‌اند که این مساله دامداران را در تامین خوراک دام با مشکل مواجه خواهد کرد.
نیازمند بازار رقابتی و یارانه هدفمند هستیم
عوض‌محمد پارسا اما با بخشی از سخنان امیری‌مقدم مخالف بود و در مورد اعطای یارانه از سوی دولت معتقد بود که این یارانه باید به مصرف‌کننده تعلق بگیرد و در مقابل دولت از قیمت‌گذاری محصول تولیدکننده خودداری کند. این عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی که خود از فعالان حوزه دامداری است گفت: «برای این که در بازار رقابت شکل بگیرد و تولید سروسامان بگیرد، دولت باید بازارها را در پایه کاملا آزاد کند و کاری به قیمت نهاده‌های دامی، شیرخام و محصولات آن نداشته باشد تا صنعت بهره‌ور و سودآور باشد.» پارسا معتقد بود که دولت پس از آن باید وارد شود و در صورتی که مطمئن است قیمت یک محصول برای مصرف خانوار بالاست و ممکن است کاهش مصرف آن سلامت جامعه را دچار تهدید کند با پی‌ریزی مکانیسمی دقیق سعی کند به جامعه نیازمند یارانه بدهد.
درخواست مشاور وزیر جهادکشاورزی از فعالان بخش خصوصی
محمدحسین شریعمتدار که به عنوان مشاور وزیر جهادکشاورزی در نشست‌های کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران شرکت می‌کند در این مرحله از بحث با اشاره به نظام‌های یارانه‌ای برای شیر که در سراسر دنیا به کار گرفته می‌شود از فعالان این حوزه خواست تا بهترین پیشنهاد برای اعطای یارانه شیر را به دولت اعلام کنند. او گفت: «کشوری مثل آمریکا 17 پروژه برای اعطای یارانه شیر دارد به صورتی که مثلاً برای زنان باردار یا مادران شیردده نظامی متفاوت دارد و برای هر بخش از جامعه هدف به نوعی متفاوت و بسته به نیاز آنان یارانه شیر پرداخت می‌کند.» شریعتمدار تصریح کرد که هم‌اکنون دولت یارانه را براساس شیر خریداری‌شده از دامداران به کارخانجات صنایع لبنی پرداخت می‌کند که از آن طریق در اختیار دامدار قرار گیرد. او از کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران خواست تا با توجه به آنچه در جلسات مطرح می‌شود روشی مناسب برای پرداخت یارانه شیر توسط دولت ارائه دهند.
زیان‌دهی کارخانجات لبنی به دلیل قیمت‌های دولتی
پس از این سخنان شریعتمدار، علیرضا سجادی به تشریح وضعیت کارخانجات صنایع لبنی پرداخت و در همان ابتدای کار از تعطیل شدن 300 تا 500 واحد صنایع لبنی به دلیل مشکلات سال‌های اخیر خبر داد. او خاطر نشان کرد که در کشور به دلیل رشد تولید شیرخام در گذشته واحدهای لبنی جدید شکل گرفت و کارخانجات بزرگ نیز ظرفیت خود را بالا بردند تا پذیرای حداقل 12 میلیون تن شیر تولیدی در کشور باشند اما توقف رشد تولید و سپس کاهش تولید بخش زیادی از واحدهای صنعتی را با مشکل جدی مواجه کرد و تعداد قابل‌توجهی را به ورشکستگی کشاند.
این عضو هیات مدیره انجمن صنایع لبنی تاکید کرد که تنها کارخانجات بزرگ و برندهای معروف بودند که توانستند در این میان روی پای خود بایستند و برندشان را حفظ کنند. او گفت: «در حال حاضر کارخانجات لبنی سودده نیستند و در بهترین حالت از پس مخارج خود برمی‌آیند و بین یک تا یک‌ونیم درصد سود می‌دهند.» او ادامه این روند را ناممکن و به قیمت از دست رفتن صنایع لبنی کشور دانست و اعلام کرد اگر بخواهیم کارخانجات لبنی از بین نروند و بتوانند با ظرفیت مناسب کار کنند باید محصولات خود را تا حد 45 درصد افزایش قیمت بدهند. او گفت: «برخی از مسئولان دولتی تعطیلی کارخانه‌ها را عدم بهره‌وری و سوءمدیریت نسبت می‌دهند که ممکن است این مساله در مورد چند کارخانه معدود صدق کند اما وقتی تعداد کارخانجات تعطیل شده تا این حد افزایش می‌یابد حتما مشکلات ریشه‌ای و عمیق‌تر از این است. مسئولان باید بپذیرند که وضعیت برای ادامه حیات این کارخانجات مهیا نیست و این تعطیلی‌ها ربطی به بهره‌وری و مدیریت ندارد.»
علیرضا سجادی با اشاره به این که ایران می‌تواند در منطقه تولیدکننده اول شیر خام و محصولات لبنی باشد اعلام کرد که تنها رقیب ما در منطقه عربستان سعودی است که با هزینه‌ای گزاف و صرفا به دلایل سیاسی سعی می‌کند بازار شیر را در دست داشته باشد و محصولات خود را با قیمتی کمتر از قیمت تمام‌شده به بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس و منطقه صادر می‌کند. اخیراً برخی از این برندها وارد کشور خود ما نیز شده است.» او افزود: «در حالی که ما می‌توانیم تولیدکننده اول شیرخام در منطقه باشیم. حتی در مورد محصولی مانند کره اگر 5/2 میلیون تن شیر داشته باشیم کفاف مصرف داخلی کره را می‌دهد و می‌توانیم خودمان این محصول را تولید و عرضه کنیم.» او اعلام کرد که اگر قیمت شیرخام برای کارخانجات لبنی به بیش از 1300 تومان در هر کیلو برسد باید با بازارهای صادراتی‌مان خداحافظی کنیم چون قدرت رقابت را از دست خواهیم داد. او با هشدار نسبت به این که کشور ترکیه به زودی با افزایشی که در تولید شیر و محصولات لبنی خود می‌دهد از نظر داخلی تامین و وارد بازارهای خارجی می‌شود از دولت خواست تا به صنعت دامداری و صنایع لبنی توجه ویژه‌ای داشته باشد و مکانیسم مشخصی برای حمایت از دامداران و مصرف‌کنندگان شیر تدوین کند.
ارائه خدمات دامپزشکی تا 30 درصد تولید شیر را بالا می‌برد
نماینده سازمان دامپزشکی کشور در کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران نیز عنوان کرد که دولت می‌تواند ارائه خدمات دامپزشکی را در حمایت از دامدار مورد توجه قرار دهد. مسعود هاشم‌زاده گفت: «اگر خدمات دامپزشکی را افزایش دهیم و با قیمت مناسب در دسترس دامداران قرار دهیم با همین شرایط کنونی از نظر علوفه و کارگر، می‌توانیم 20 تا 30 درصد تولید شیر را بالا ببریم.» او تاکید کرد که اگر دولت در این بخش به دامدار کمک کند و برای خدمات دامپزشکی یارانه در نظر بگیرد می‌توان تولید شیر را افزایش داد.
عربستان بازار شیر منطقه را در اختیار گرفته است
رضا ارجمندی کارشناس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی برای جمع‌بندی مطالب مطرح شده در این نشست ابتدا از ضرورت توجه به استانداردهای سلامت نهاده‌های دامی سخن گفت. او با اشاره به این که حتی در زمان دفاع مقدس نیز کشتی‌هایی که مدت زیادی روی آب مانده و نهاده‌های دامی موجود در آنها دچار قارچ و کپک شده بود را برگردانده و اجازه تخلیه بار به آنها نداده بود گفت: «ما برای میزان آلودگی نهاده‌های دامی در کشور استاندارد نداریم و از استاندارد بین‌المللی که 20pbb است استفاده می‌کنیم. اما باید توجه کنیم که برخی کشورها این استاندارد را بسیار بالاتر در نظر گرفته و در نتیجه نهاده‌های دامی اگر از این کشورها وارد شود آلوده است.» او هم‌چنین از لزوم توجه ویژه به تولید و توزیع شیر گفت و تاکید کرد که کشور عربستان به دلیل این که می‌خواهد نفوذ سیاسی و اقتصادی خود را در منطقه حفظ کند تلاش زیادی برای حفظ بازارهای صادراتی خود دارد.
او گفت: «در زمانی که مسئولان کشور ما اعلام می‌کردند آرزو دارند هر ایرانی دارای یک خودرو باشد، پادشاه عربستان گفته بود آرزو دارد هر شهروند عربستانی هر روز حداقل یک لیوان شیر بخورد.» او تاکید کرد که این کشور با صرف هزینه زیاد این کار را می‌کند و در حال حاضر شرکت‌های لبنی عربستان محصولات زیادی به بازارهای منطقه روانه می‌کنند وبا قیمت پایین‌تر بازار را در دست خود نگه می‌دارند. رضا ارجمندی در پایان با اشاره به گفته محمدحسین شریعتمدار در مورد ارائه پیشنهاد برای تدوین نظام پرداخت یارانه شیر از سوی دولت تاکید کرد بهتر است فعالان صنعت دامداری و لبنی در کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران این مساله را جدی بگیرند و با توجه به این که افزایش قیمت شیرخام اجتناب‌ناپذیر است و باید صورت بگیرد، مکانیسمی به دولت پیشنهاد دهند که کمترین دخالت را در بازار داشته باشد و از طرفی برای مصرف‌کننده نیز مفید باشد تا مصرف شیر خانوار و در نتیجه سلامت جامعه به خطر نیفتد.
