افزایش مهاجرت و بازگشت افغانستانی ها از ایران را داوود عیوضلو، پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران مطرح و اعلام کرده است: «طی چهار ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱،  ۳۶۴ هزار مهاجر افغانستانی فاقد مدرک افغانستانی از ایران خارج شدند. از این تعداد ۲۰۳ هزار نفر دیپورت شدند و ۱۶۱ هزار نفر نیز داوطلبانه ایران را ترک کردند. این درحالی است که در مدت مشابه سال ۲۰۲۰، ۲۷۰ هزار نفر خارج شدند..»

به گزارش خبرآنلاین، بررسی وضعیت کارگاه‌های ساختمانی کوچک و بزرگ به ویژه در کلانشهرها نشان می دهد، تعداد فراوانی از نیروی کار و کارگران ساده شاغل در این بخش را اتباع افغانستان تشکیل می دهند و در مقابل تعداد نیروهای متخصص در بخش ساخت و ساز، شامل کارگران ماهر ایرانی است.

معمولا ایرانی‌ها به عنوان کارگر ساده در بخش ساختمان مشغول به کار نمی شوند زیرا دستمزد در این بخش برای آنها صرفه اقتصادی ندارد و مجبورند مبلغی را صرف هزینه رفت و آمد و کرایه خانه و ... کنند در حالی که نیروی کار افغانستانی در خوابگاه‌های کارگری که در محل پروژه تعبیه می شود، به راحتی ساکن می شوند و هزینه ای بابت رفت و آمد نمی پردازند. اظهارات انبوه‌سازان حاکی از آن است که کارگران ایرانی به دنبال آموختن مهارت‌های خاص بوده و به عنوان نیروی کار متخصص در پروژه‌ها مشغول به کار می شوند و طبیعی است که دستمزدهای بیشتری نیز دریافت کنند.

حالا بسیاری از فعالان حوزه ساخت و ساز اعلام می‌کنند با توجه به رشد ۳۵درصدی مهاجرت اتباع افغانستان به کشورشان در ماه‌های آینده صنعت ساختمان با کمبود نیروی کار ساده مواجه خواهد شد و به حتم تبعات آن شامل طلب دستمزدهای بالا از سوی نیروی کار ایرانی و یا همان کارگران افغانستانی حاضر در بازار کار، فشار مضاعفی به این صنعت وارد خواهد کرد.

سونامی افزایش دستمزدها در ماه های آینده 

عضو هیات مدیره انجمن انبوه سازان استان تهران درباره تاثیر افزایش خروج اتباع افغانستانی از ایران بر صنعت ساختمان گفت: تجربه ما نشان می‌دهد وقتی در سال‌های ۸۶ و ۸۷ وزارت کشور اقدام به اخراج اتباع افغانستانی فاقد مجوز کار از ایران کرد دستمزدهای کارگران ساختمانی بین 50 تا 60 درصد افزایش یافت.

محمدعلی ربانی افزود: اکنون نیز با توجه به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی سبب شد تا کار در ایران برای اتباع افغانستانی چندان مقرون به صرفه نباشد مگر اینکه اتباع این کشور در ایران ازدواج کرده و یا دارای پروانه کار باشند که با توجه به شرایط ، این عده ترجیح می دهند در ایران به زندگی و کار خود ادامه دهند.

وی تصریح کرد: این در حالی است که عده زیادی از کارگران و اتباع افغانستانی دارای مشکلات مالی هستند و این عده ترجیح می دهند به افغانستان بازگردند و بابت کارگری کردن حقوق بیشتری نسبت به ایران دریافت کنند.ربانی عنوان کرد: ما باید منتظر سونامی افزایش دستمزدها در کشور باشیم زیرا هر سال شاهد اعمال افزایش طبیعی سالانه حدود ۲۵ درصد دستمزدها هستیم که امسال نیز این مساله اعمال شده است.

افزایش ۱۰۰درصدی دستمزد کارگران ساده ساختمانی

وی تاکید کرد: باید در نظر گرفت عمده کارگران ساختمانی از اتباع افغانستانی هستند و بررسی ها نشان می دهد با خارج شدن آنها از ایران اکنون شاهد افزایش ۱۰۰درصدی دستمزدها در بخش ساختمان هستیم.  

وی ادامه داد:  به اعتقاد بنده افزایش دستمزد کارگران در آینده ای نه چندان دور بیش از ۱۰۰ درصد میزان فعلی خواهد شد به طوری که دستمزد کارگران افغانستانی که ۱۰۰هزار تومان دستمزد روزانه دریافت می کردند اکنون به دریافت ۲۰۰ هزار توان هم رضایت نمی دهند.

ربانی خاطرنشان کرد: این موارد را باید نشانه نبود تدبیر و سیاست‌گذاری صحیح دانست. وی درباره میزان حضور اتباع افغانستانی به عنوان کارگر و نیروی کار صنعت ساختمان توضیح داد: ۷۵درصد نیروی کار و کارگر ساده در صنعت ساختمان را اتباع افغانستانی تشکیل می دادند که با بازگشت این عده به کشورشان اکنون شاهد حضور ۵۰درصدی اتباع این کشور به عنوان نیروی کار در بخش ساختمان هستیم.

وی ادامه داد: برای ساخت یک ساختمان، ۲۵ تا ۳۰ درصد از مخارج را نیروی کار تشکیل می دهد و از این تعداد بیش از ۶۵درصد نیروی کار را کارگران ساختمانی ساده تشکیل می دهند که اکثرا اتباع افغانستانی هستند و زمانی که نیروی کار گران می شود و دستمزدها افزایش می یابد، بر هزینه سایر بخش های ساخت و ساز نیز افزوده خواهد شد و قیمت تمام شده ساختمان نیز بالا خواهد رفت و باید به این هزینه، افزایش نرخ مصالح ساختمانی را نیز اضافه کرد.

عضو هیات مدیره انجمن انبوه سازان استان تهران اظهار کرد: قیمت مصالح ساختمانی متاسفانه حتی ساعت به ساعت تغییر می کند.

ربانی درباره دستمزد کارگر ساده ایرانی گفت: دستمزد نیروی کار ایرانی شاغل در صنعت ساختمان به عنوان کارگر ساده همانند نیروی کار افغانستانی است اما کارگر ساده ایرانی توقعاتی که کارفرما از کارگر افغانستانی دارد را برآورده نمی کند و کار کمتری انجام می دهد و دستمزد بیشتری طلب می کند و به اصطلاح به عنوان یک کارگر ساده برای بخش ساختمان بهترین گزینه اتباع افغانستانی هستند.

دریافت حق بیمه کارگران بدون ارائه خدمات از سوی تامین اجتماعی

وی در پاسخ به این سوال که گفته می شود نداشتن مجوز اشتغال از سوی کارگران افغانستانی سبب شده تا کارفرما تمایل بیشتری برای به‌کار گیری این عده داشته باشد زیرا اجباری برای انجام موارد قانونی همانند بیمه کردن برای آنها ندارد بنابراین به کارگیری این نیروها صرفه اقتصادی دارد، توضیح داد: ما برای یک کارگر ساده در بخش قراردادهای پیمانی که با دولت داریم باید تمام موارد را رعایت کرده و موظف به بیمه کردن تمام کارگران هستیم؛ در بخش پروانه‌های ساختمانی شهرداری نیز قبل از اخذ پروانه کار باید نسبت به بیمه اجباری کارگران ساختمانی شاغل در پروژه را پرداخت کنیم در این میان کسی که از شرایط اتباع سایر کشورها استفاده می برد سازمان تامین اجتماعی است زیرا این سازمان از یک سو اعلام می کند که کارفرما مجاز به استخدام و به کار گیری کارگر افغانستانی فاقد پروانه کار نبوده بنابراین بیمه نمی شوند اما کارفرما و سازنده باید نسبت به پرداخت حق بیمه این افراد نیز اقدام کند. در این میان سازمان تامین اجتماعی به صورت غیر عقلایی از سازندگان و کارفرمایان حق بیمه کارگران ساختمانی را دریافت می کند از آن سو این عده را بیمه نمی کند. همچنین زمانی که کارگر ایرانی باشد سازمان تامین اجتماعی او را ملزم به دریافت گواهینامه از سازمان فنی و حرفه‌ای می کند و در این صورت کارگر ساده ایرانی بیمه می شود.

وی خاطرنشان کرد: در حقیقت دولت به بخش ساختمان فشار غیرعقلایی وارد می کند و کارفرما و سازنده نیز هزینه‌های مورد نظر دولت را می پردازد در حالی که خدماتی دریافت نمی کند و کارگران با وجود پرداخت هزینه، از سوی سازمان تامین اجتماعی بیمه نمی شوند و در نهایت این هزینه ها از جیب مردم پرداخت می شود.

افزایش ۴۰درصدی قیمت تمام شده ساختمان در ماه‌های آتی

عضو هیات مدیره انجمن انبوه سازان استان تهران خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۰ به صورت طبیعی ۲۵درصد بر دستمزدها در بخش ساختمان افزوده شده اما اکنون با خروج اتباع افغانستانی باید توقع پرداخت دستمزد روزانه ۲۵۰ هزار تومانی به کارگران ساده در شهریور ماه را داشته باشیم. به همین دلیل امید آنچنانی نسبت به آینده صنعت ساخت و ساز و با تغییر دولت نیز نمی توان داشت مگر اینکه قیمت ارز آنچنان کاهش یابد تا ارزش پول ملی ایران بالا رود و برای کارگران خارجی کار کردن در ایران مقرون به صرفه شود.

ربانی گفت: در ماه‌های آینده باید توقع افزایش ۴۰درصدی قیمت تمام شده در بخش ساختمان را داشته باشیم زیرا با وجود کاهش نرخ ارز در سال جاری هنوز این مساله در بخش های مختلف احساس نشده است زیرا سیاست‌گذاری ها صحیح و درست نیست در حالی که با کاهش نرخ ارز باید شاهد کاهش قیمت تمام شده تولید در بخش های مختلف باشیم که متاسفانه این مساله اتفاق نیافتاده است.

دستمزد کارگران بهتر شده اما مطلوب نیست

دبیر کانون سراسری انبوه سازان نیز بر این باور است : باید واقعیت را بپذیریم که بخشی از نیروی انسانی و خدماتی در صنعت ساختمان کشور را کارگران افغانستانی که سالیان سال در کشور مشغول به فعالیت بوده‌اند،‌تشکیل می دهند.

فرشید پورحاجت افزود: در ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور و کاهش ارزش پول ملی، شرایط کار کردن در ایران و تبعات اقتصادی آن، تامین کننده نظر نیروهای کاری فعال غیرایرانی را در کشور در بر نداشت و سال گذشته شاهد ریزش تعداد نیروها در این زمینه بودیم.

وی تصریح کرد: اکنون شرایط تاحدودی بهتر شده و باید دید در آینده چه اتفاقی رخ می هد زیرا هنگامی که ارزش پول ملی کاهش پیدا کند و ارزش برابری ریال با دلار بسیار متفاوت شده و این مساله در دستمزدها نمایان می شود، شرایط را برای کار کردن نیروهای انسانی سخت می کند.

وی بیان کرد: امروز اگر بخواهیم دوباره این موضوع را بررسی کنیم به نظر می رسد دستمزد کارگران نسبت به شرایط گذشته تا حدودی بهتر شده اما هنوز به شرایط مطلوب نرسیده است.

حضور کارگران افغانستانی در بخش های مختلف صنعت ساختمان

پورحاجت درباره تعداد نیروی ‌های سایر اتباع در بخش ساختمان به نسبت کارگران ایرانی گفت: باید پذیرفت اتباع افغانستانی در شرکت‌های تولیدی بزرگ و کارخانه‌های سنگ، سرامیک و سفال فعال هستند و در کارگاه‌های ساختمانی نیز شاهد حضور این کارگران هستیم اما آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد که چند درصد از نیروی کار بخش ساختمان را اتباع افغانستانی تشکیل می دهند.

کاهش ۳۰درصدی میزان فعالیت پروژه‌های ساختمانی

 دبیر کانون سراسری انبوه سازان بیان کرد: شرایط ساخت و ساز در کشور ما نیز شرایط مطلوبی نیست و در ۱۴ -۱۵ ماه گذشته و با شیوع ویروس کرونا شرایط سختی را برای بنگاه‌های اقتصادی، تولیدی و ... حاکم شده و این مساله نیز برای کارگران و وضعیت کاری آنها نیز صادق بوده به طوری که اکنون پروژه‌های ساختمانی به سبب رعایت پروتکل‌های بهداشتی با ۳۰درصد ظرفیت کمتر کار خود را انجام می دهند که سبب شده تا شرایط کاری سخت‌تر شود.

وی اظهار کرد: به طور مستند می توان مدعی شد که سرعت انجام پروژه‌های ساختمانی تا ۳۰ درصد کمتر شده که این مساله بر شرایط کاری نیروی انسانی تاثیرگذار شده به طوری که با وجود ‌افزایش دستمزدها شاهد هستیم که حقوق ‌ها با اقتصاد همخوانی ندارد و این مساله مشهود است.

وی توضیح داد: شروع خروج کارگران افغانستانی همزمان با سال ۹۸ بود. وی تصریح کرد: به نظر می رسد، شکاف عظیمی که در اقتصاد ما رخ داد و کاهش ارزش پول ملی اتفاق افتاد امروز تا حدودی ترمیم شده است.

پورحاجت گفت: دستمزد کارگران ایرانی و شاغل در کارگاه‌های ساختمانی از حقوق و دستمزد وزارت کار تبعیت نمی کند و دستمزدهای این افراد متفاوت تر بوده و پایه حقوقی کارگران شاغل در پروژه‌های ساختمانی بالاتر از ارقامی است که بر اساس قانون کار تعیین می شود این در حالی است که شرایط کار برای این کارگران نسبت به سایر بخش ها نیز بسیار سخت‌تر است.