در دهه های اخیر، دولت های مختلف ایران در این خصوص بدون تدبیر و برنامه عمل نموده اند و به جای اجرای فعالیت های اساسی این مهم را در حد تدوین آیین نامه های اجرایی رها کردند و باعث شدند کشور در این بخش عاجز و علیل بماند.
برنامه ریزی جامع و مد نظر قرار دادن تمامی جنبه های احتمالی بحران ها می تواند خطرات ناشی از سوانح قابل کنترل را کاسته و بخش عمده ای از آثار سوء بحران های ناشی از هجمه های اقتصادی را کاهش دهد.
یکی از بزرگترین مشکلات طرح ها و پروژه های کشور، عدم پیش بینی ابعاد پروژه در زمان ساخت، مدیریت پروژه در زمان طراحی و برنامه ریزی های لازم برای دوران بهره برداری و نگه داری پروژه هاست که مدون نمودن اطلاعات هر کدام از آنها می تواند در زمان بحران، کمک شایانی را در خصوص کاهش آسیب های آن عهده دار باشد.
عموما بحث برنامه ریزی در خصوص بحران ها را از نقطه نظر ابعاد به دو دسته تقسیم می کنیم. اول بحران های همه گیر و منطقه ای (که دامنه آسیب آن گسترده است) و دوم بحران های ناحیه ای و صنعتی (که دامنه آسیب آن کوچکتر است).
در خصوص بحران های همه گیر، مثال های مختلفی را می توان در ایران برشمرد که نادیده گرفتن آنها می تواند حتی به تغییرات اساسی در سیستم اداره و مدیریت کشور منجر گردد که مهمترین آنها زلزله تهران است. به جرأت می توان اذعان داشت که به جز برخی از سازه های خاص، هیچ برنامه جامعی برای مدیریت بحران زلزله در تهران وجود ندارد. ایجاد معبرهای خروجی مطمئن از شهر، تأمین و تجهیز تیم های متخصص امداد نجات، تغییر محل پایتخت، افزایش ایمنی زیر ساخت های مخابراتی، گاز، برق و مخصوصاً آب بهداشتی از حداقل کارهایی است که باید در این خصوص تاکنون انجام می دادیم که متأسفانه خبر قابل اعتمادی در این خصوص برای مردم در دست نیست.
بحران آب کشور که در سنوات آتی با آن روبرو هستیم و فرو نشست دشت ها را با خود در پی داشته است یکی دیگر از بحران های ناشی از عدم برنامه ریزی است که به شدت از آن غافلیم و برخورد با آن توانی بیشتر از آنچه مدیریت بحران داراست را می طلبد. پیش بینی میشود در صورت نادیده گرفته شدن ابعاد این بحران، حتی نیروهای نظامی و انتظامی هم از حل آن عاجز باشند.
زهکشی سیلاب ها و کشاورزی مدرن همراه با سیستم آبیاری ویژه، توسعه محصولات با فن آوری هسته ای، توسعه و ترویج کشاورزی کم آب، توسعه سیستم های تصفیه فاضلاب ها و ... راههایی بود که باید تاکنون نسبت به توسعه آن اقدام می نمودیم هر چند امروز نیز میتوان با برنامه ریزی جدی، اقداماتی را عملیاتی نمود.
مشکل خوزستان و غرب و جنوب کشور در خصوص ریز گردها یکی دیگر از مسائلی است که باید نسبت به آن به نحوی جدی مدیریت و برنامه ریزی نمود. انتقال آب به دشت حاصلخیز خوزستان، تعامل دیپلماسی با کشور های عراق، عربستان و کویت، مالچ پاشی تبدیل دشت قدیمی خوزستان به جلگه (به کمک انتقال و مدیریت آب) توسعه کشاورزی پایدار و غیره از راههایی است که می توان با آن بحران نیز مقابله نمود.
غیر از موارد ذکر شده در بالا "بحران های همه گیر"می توان به مواردی نظیر مدیریت دریاچه ارومیه، مدیریت بحران جنگل های شمال، مدیریت بحران پوشش گیاهی دشت کویر و کویر لوت و ... اشاره نمود که هر کدام از این موارد آبستن لطمات و هزینه های فوق العاده سنگین به اقتصاد کشور خواهند بود.
دومین مسئله ای که در مدیریت بحران باید به آن بپردازیم مدیریت بحران های ناحیه ای و صنعتی است. حوادث شهری و ناحیه ای در سنوات اخیر ما را به این باور رسانده است که ما در خصوص مدیریت بحران های این دسته نیز ناتوان هستیم و مثال های متعددی نیز می توانیم برای آن برشمریم.
حوادث جاده ای متعدد، حوادث ریلی، حوادث هوایی، فاجعه پلاسکو، فاجعه معادن ذغال، بحران ترافیک و ... نشان داده است که ما نیازمند استراتژی خاص در این خصوص هستیم و در حال حاضر هرگونه تهدید و بی دقتی می تواند بحرانی عظیم را برای هموطنان و خانواده های آنها رقم بزند. الزام صنعتگران و معدنکاران به ارائه کامل نقشه های مهندسی و ساخت، همچنین ارائه پلان های دقیق سیستم های آب، برق و گاز توسط پیمانکاران ساخت، مخصوصاً در خصوص سازه های عمده نظیر شهرک ها، برج ها و ایستگاه های قطار و مترو و ... به سازمان مدیریت بحران، می تواند برنامه ریزی های جامع تری را در این خصوص در اختیار متولیان قرار دهد.
لزوم ایجاد نقشه جامع مدیریت بحران کشور و بازنگری در نقشه های گذشته می تواند با بهره گیری از امکانات و تکنولوژی جدید، کمک شایانی را در این خصوص در زمان بحران ها به متولیان امر نماید.
پراکندگی اطلاعات موجود، تهدیدی است جدی، که متولیان امر، امروزه به آن اعتقاد اساسی ندارند ولی می تواند لطمات و صدمات اساسی به سیستم مدیریت بحران در سنوات آتی وارد نماید.
یکپارچگی اطلاعات موجود در مدیریت بحران سازمان های دولتی و سازمانهای نظامی و شهری می تواند در این خصوص بسیار مثمر ثمر باشد.
