اتاق خبر - محمد حسن گودرزی: نرخ ارز در ایران همواره جز مسائلی بوده که برای فعالان اقتصادی و تجار از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در واقع نرخ ارز و نوسانات آن ارتباط تنگاتنگی با وضعیت تولید و صنعت در کشور دارد و نوسانات شدید در این بازار باعث مشکلات بسیاری برای بخش تولید و خدمات در کشور خواهد شد و در نهایت موجب افزایش قیمت ها، تورم و در نهایت کم شدن ارزش دارایی ها و سپیده های بانکی می شود.
شاید تا سال 89 اطلاع داشتن از قیمت ارز و خرید ارز تنها مسئله ای مربوط به بازرگانان و افرادی که قصد مسافرت خارجی داشتند بود و عامه مردم تمایلی به دانستن دقیق نوسانات ارزی و خرید ارز نداشتند. با این حال در دولت های نهم و دهم به دلیل تحریم درآمدهای ارز کشور به شدت پایین آمد و دولت تصمیم به راه اندازی مرکزی برای ارائه ارز به واردکنندگان گرفت. با این اقدام 3 نرخ ارز در کشور به وجود آمد و همین امر باعث به وجود آمدن رانت و افزایش واردات کالاهای لوکس به کشور شد که افشاگری وزیر بهداشت در مورد اختصاص ارز واردات دارو برای واردات خودرو از جمله این موارد بود. در عین حال بعد از نوسانات شدیدی که در حوزه ارز در سال 89 رخ داد و ارزش ریال ایران در مقابل دلار به شدت کاهش یافت، مردم عادی نیز برای جلوگیری از کاهش ارزش دارایی های خود اقدام به خرید ارز کردند و این امر باعث افزایش قیمت دلار و سایر ارز های معتبر در مقابل ریال شد.
علت اصلی افزایش قیمت ارز را می توان در مسائل مختلفی دید اما مهمترین آنها را میتوان کم شدن درآمد های دولت از محل تولید و صادرات نفت دانست. در واقع یکی از دلایلی که اقتصاد دانان در مورد نوسانات ارزی سال 89 از ان نام می برند تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران بود که صنعت نفت و گاز کشور را هدف قرار داد و باعث کم شدن درآمد های دولت شد. طرح اعطای یارانه نقدی نیز دلیل دیگری بود که دولت وقت را در فشار قرار داد تا برای تامین هزینه های مربوط به این طرح ارز را با قیمت بالاتری در بازار به فروش برساند.
بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و اجرای برجام، تا حد زیادی فشار ها از دوش صنعت نفت و گاز ایران برداشته شد و ایران توانست سطح تولید و صادرات نفت خود را به میزان قبل از وضع تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای برساند. با این حال کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی موجب شد که بار دیگر دولت با مشکل در تامین بودجه و به خصوص تامین اعتبار برای پرداخت یارانه نقدی به مردم مواجه شود.
در این میان نقش مسائل بین المللی را در این زمینه نباید نادیده گرفت. برخلاف انتظارات که انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا را باعث ضربه خوردن اقتصاد این کشور ارزیابی می کرد، انتخاب وی باعث افزایش ارزش پول ملی این کشور شد و این امر نیز بازار ارز ایران را تحت شعاع قرار داد.
البته دولت یازدهم از زمان به روی کار توانسته بود تا حد زیادی آرامش را در بازار ارز کشور حکمفرما کند و دیگر از نوسانات شدیدی که گاهی بازار ارز کشور را ملتحب می کرد خبری نبود. به همین دلیل دولت تصمیم گرفت قیمت ارز را به صورت تک نرخی عرضه کند اما این تصمیم برخلاف انتظار تاکنون اجرایی نشده است و علیرغم تاکید کارشناسان و فعالان اقتصادی همچنان ارز با دوقیمت در بازار عرضه می شود. این درحالی است که با توجه به موفقیت دولت در مهار رشد تورم و کاهش آن، به نظر می رسید که شرایط برای تک نرخی کردن ارز به وجود آمده باشد. اجرای برجام و لغو تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران نیز مزید بر علت شد که تک نرخی شدن ارز بیش از پیش در دسترس باشد. در همین زمینه در سال جاری رییس بانک مرکزی بر یکسان سازی نرخ ارز تاکید کرد و گفت: "با توجه به شرایط به وجود آمده بعد از برجام به تدریج این امکان فراهم می شود که دسترسی به منابع ارزی خودمان را به طور کامل داشته باشیم که این امر پیش نیازی برای یکسان سازی نرخ ارز است." با این حال در مورد چگونگی تعیین نرخ ارز در کشورمان نظرات مختلفی بیان می شود.
نرخ واقعی قیمت ارز 4000 تومان
برخی از کارشناسان عقیده دارند که نرخ واقعی ارز باید بیشتر از مقدار کنونی باشد. بهمن آرمان کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با اتاق خبر با اشاره به واقعیت های اقتصاد ایران عنوان کرد: ارزش پول ملی هر کشور به نوعی بازتابی از واقعیات موجود در اقتصاد و سیاست آن کشور می باشد و به نوعی می توان گفت آنچه که در این روزها در بازار ارز می بینیم بازتابی از وضعیت کنونی در اقتصاد و سیاست کشور است. در حقیقت چیزی که در واقعیت اقتصاد ایران دیده می شود نشان از اقتصادی است که رشد اندک اقتصادی و از نظر نسبت سرمایه گذاری به تولید داخلی رتبه نازلی را به خود اختصاص داده است. متن کامل این گفت و گو را اینجا بخوانید
چراغ سبز دولت برای افزایش نرخ ارز
از سوی دیگر اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان بر این است که افزایش نرخ ارز اصولا در اختیار دولت است. محمد قلی یوسفی استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با اتاق خبر با اشاره به این موضوع که مسائل بین المللی در بازار ارز تاثیرگذار بوده اند گفت: می توان برخی از مسائل را در مورد علل افزایش نرخ ارز بیان کرد. شاید یکی از این دلایل را بتوان در برجام و مشکلاتی که در راه اجرای آن بعد از تغییرات سیاسی در دولت آمریکا به وجود آمده دانست. علت دیگری را می توان در این زمینه ذکر کرد اعلام نرخ ارز در بودجه 96 است که نرخ دلار را 3300 تعیین کرده و به نوعی به فعلان بازار این پیام را داده که ارز گرانتر خواهد شد.
متن کامل این گفتگو را اینجا بخوانید
با توجه به گفته های اخیر کارشناسان می توان به این نتیجه رسید که افزایش نرخ ارز و روند صعودی آن در اقتصاد کشور اجتناب ناپذیر است و به نظر می رسد با توجه به شرایط کنونی چاره برای دولت به غیر از افزایش نرخ ارز نمانده باشد. هرچند که به نظر می رسد که دولت کنونی سعی دارد با اجتناب از اشتباهات دولت قبل که نمونه آن را در ابداع ارز مبادله ای و سه نرخی شدن قیمت ارز، قیمت ارز را به سطح معقول خود برساند اما باید به این نکته توجه داشت که افزایش قیمت ارز در صورتی که ناگهانی باشد نه تنها دولت ار از اهداف خود دور خواهد کرد بلکه باعث خواهد شد که مشکلاتی از جمله تورم در کشور به وجود بیاید. ضمن اینکه این نکته را نباید از یاد برد که بیشتر از قیمت ارز تک نرخی بودن آن اهمیت به سزایی دارد. در شرایطی که آرامش نسبی در بازار ها بعد از اجرای برجام به وجود آمد و نگاه های سرمایه گذاران به سوی بازار ایران است، دو نرخی بودن قیمت ارز باعث بروز مشکل در امر سرمایه گذاری در ایران خواهد شد و تنها مسائلی مانند فساد، سو استفاده های مالی و رانت در اقتصاد کشور رشد خواهد کرد و مانعی برای رشد اقتصادی خواهد شد.
94105 ت
