اتاق خبر: معاملات محصولات پتروشيمي در بورس كالا، بعد از روي كار آمدن دولت يازدهم و نشستن نعمت‌زاده بر كسوت وزير صنعت، معدن و تجارت با تنش‌هاي زيادي روبه‌رو شده و مسوولان وزارتي درصدد آن برآمدند تا فروش محصولات پتروشيمي را از تالارهاي بورس كالا خارج كنند. وزير صنعت، معدن و تجارت كه خود قبل از تصدي وزارت، در صنعت پتروشيمي فعال بوده تا جايي پيش رفت كه فروش محصولات پتروشيمي بورس كالا را مظهر سوسياليسم دانسته و به تخريب طرفداران اين ديدگاه پرداخت.
هرچند اين اتفاقات در وزارت صنعت، با مخالفت سخنگوي دولت و رييس سازمان برنامه و بودجه ،وزير اقتصاد و نمايندگان كميسيون اقتصادي مجلس و همچنين فعالان صنعت پتروشيمي مواجه شده اما با اين حال و باوجود همه مقاومت‌ها وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنان بر خروج معاملات پتروشيمي از بورس كالا اصرار دارد تا عدم شفافيت را در صنعت پتروشيمي به اوج برساند.
قائم‌مقام وزير صنعت، معدن و تجارت باوجود مخالفت مركز ملي رقابت ايران مبني بر عدم خروج محصولات پتروشيمي از بورس كالا، به اين مركز گفته كه عرضه اين محصولات بايد از بورس كالا خارج شود. اين درحالي است كه شوراي رقابت نهادي فراقوه‌يي است و اعضاي آن از ۳ قوه و بخش خصوصي تشكيل شده‌اند، بنابراين پشت آن اراده‌يي ملي وجود دارد و وزارت صنعت نبايد به ديكته كردن نظرات خود بپردازد. علاوه بر اين، با اين نامه وزارت صنعت، معدن و تجارت درصدد القاي مشكلاتي است كه بيشتر برآمده از تصورات وزارت صنعت، معدن و تجارت است. در اين نامه، مجتبي خسروتاج قائم‌مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت، حضور محصولات پتروشيمي در بورس كالا را انحصارگرايي دانسته كه نشان از درك نادرست وزارت مطبوع آنها از فضاي بورس كالا دارد. با وجود اين تاكنون مركز ملي شوراي رقابت زير بار اين مساله نرفته است، زيرا رييس شوراي رقابت تاكنون براي شفافيت، رقابتي شدن بازار و جلوگيري از انحصار با خروج محصولات پتروشيمي از بورس كالا موافقت نكرده است. به گزارش «تعادل»، رييس شوراي رقابت درخصوص آخرين جلسه‌يي كه در سال94 در اين خصوص برگزار شد، اعلام كرد كه در اين جلسه، نمايندگان اتحاديه سراسري تامين نياز صنايع پاييندستي پتروشيمي، انجمن صنفي كارفرمايان صنعت پتروشيمي به همراه برخي توليدكنندگان و نمايندگان بورس كالا حاضر بودند و نظرات موافقان و مخالفان عرضه محصولات پتروشيمي در بورس كالا مورد ارزيابي قرار گرفت و با نظر جميع اعضا نهايتا شوراي رقابت با بررسي نظرات موافقان و مخالفان با خروج محصولات پتروشيمي از بورس كالا موافقت نكرد.
رييس شوراي رقابت بااشاره به اينكه براي ارزيابي بيشتر عرضه محصولات پتروشيمي در خارج از بورس كالا يك كارگروه تشكيل شده است، تصريح كرد: اين كارگروه كه متشكل از تمام نمايندگان موافق و مخالف عرضه محصولات پتروشيمي در بورس كالاست، سه ماه فرصت دارد تمام ابعاد اين موضوع را بررسي و درنهايت راهكار مناسب براي رضايت مصرف‌كنندگان و توليدكنندگان محصولات پتروشيمي را اتخاذ كند.
اما باز قائم‌مقام وزارت صنعت و معدن بر طبل خروج كوبيده و طي نامه‌يي اين موضوع را به مركز ملي رقابت اعلام كرد. اين درحالي است كه حضور صنايع پاييندستي در بورس كالا سبب بهبود شرايط اين صنعت در سال‌هاي گذشته شده و همه دست‌اندركاران اين صنعت خروج از بورس كالا را زيان‌آور براي اين صنعت مي‌دانند. در همين رابطه نصرالله رضازاده رييس هيات‌مديره اتحاديه صنايع پاييندستي پتروشيمي، در گفت‌وگو با «تعادل» اعلام كرد كه آمار توليد و مصرف مجتمع‌هاي پتروشيمي براساس پيشينه آنها قابل كتمان و ساختگي نيست و براساس صادرات و واردات و ظرفيت توليدي در كشور كاملا مشخص و هويداست. به گفته وي در سال1388 صنايع پاييندستي پتروشيمي درحالي توليد يك‌ميليون و 760هزار تني را براي خود به ثبت رساندند كه با انتقال عرضه محصولات بورس كالا اين ميزان به 2ميليون و 640هزار تن رسيد. اين شرايط درحالي نويدبخش رونق محصولات پليمري كشور بود كه به يك‌باره با بخشنامه خسروتاج معاون صنعت، معدن و تجارت در تاريخ 12تيرماه93 مبني بر فروش محصولات بالادستي پتروشيمي براساس نرخ ارز به يك‌باره توليد در بخش پاييندستي با كاهش 7درصدي مواجه مي‌شود. در سال94 نيز توليد با كاهش 22درصدي به 2ميليون و 960هزار تن كاهش مي‌يابد كه اگر همين روند ادامه يابد حجم توليد در بخش صنايع پاييندستي پتروشيمي ازجمله پليمري‌ها به يك‌ميليون و 700هزار تن در كشور خواهد رسيد.
ضعف نظارتي صنعت، معدن و تجارت
درحالي خسروتاج از بحران در صنعت پاييندستي پتروشيمي سخن مي‌گويد كه برخي فعالان اين حوزه عملكرد نامناسب وزارت صنعت را عامل پيدايي اين مشكلات مي‌دانند. در همين زمينه مدير نظارت بورس كالا معتقد است كه كاهش نظارت‌ها در اين زمينه باعث شده تا در اوج رقابت معاملات پتروشيمي، كالاها در خارج از بورس فروخته شوند. طبق مصوبه ستاد هدفمندي يارانه‌ها، تنظيم بازار وظيفه اصلي وزارت صنعت بوده و ضعف نظارتي در بخش عرضه و تقاضا باعث شده مشكلات مختلفي در بخش‌هاي مختلف براي بازار پتروشيمي ايجاد شود. با نمونه اين مشكلات مي‌توان به پرونده‌هايي كه طي سه سال گذشته به تعزيرات حكومتي ارسال شده، اشاره كرد. يعقوبي با بيان اينكه تمام نكات و مواردي كه وزارت صنعت همواره به‌عنوان دغدغه خود براي تعادل نظام عرضه و تقاضا در بازار محصولات پتروشيمي عنوان كرده در بورس كالا فراهم و بسترسازي شده است، گفت: علاوه بر تسهيل بستر لازم براي معاملات پتروشيمي در بخش قراردادهاي بلندمدت نيز شرايط شفاف براي جلوگيري از ايجاد رانت ايجاد شده است.به دفعات مختلف عنوان شده كه شرايط معاملات عادلانه و شفاف در بورس كالا براي مجتمع‌هاي پتروشيمي فراهم است مگر اينكه كسي آن را نخواهد. وي افزود: بر اساس مقررات موجود اگر محصولي در بورس كالا طي دو مرحله به فروش نرسيد، بايد در بازار آزاد عرضه شود. اين در حالي است كه امكان فروش اعتباري يا فروش بر اساس تخفيف از طريق بورس كالا براي عرضه‌كننده وجود دارد.
نامه وزير صنعت به مقامات بالاتر
محمدرضا نعمت‌زاده كه پيش از اين در صنعت پتروشيمي حضوري فعال داشته، همچنان به تلاش‌هاي بي‌نتيجه براي خروج محصولات پتروشيمي از بورس كالا ادامه مي‌دهد و با وجود با وجود خاتمه يافتن و بسته شدن موضوع در دولت يازدهم و همچنين مخالفت‌هاي جدي برخي مسوولان و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، بي‌دليل پيگير اين موضوع است. براساس اين گزارش، آخرين اقدام عملي نامه‌نگاري به معاون بررسي دفتر مقام معظم رهبري و اعلام 10دليل براي اين تصميم و خروج محصولات پتروشيمي از بورس كالاست.
متن نامه وزير صنعت، معدن و تجارت
جناب آقاي محمدي
معاون محترم بررسي دفتر مقام معظم رهبري
موضوع: عرضه محصولات پتروشيمي در بورس
با سلام
احتراما بازگشت به نامه شماره 4/28630 مورخ 14/06/1394منظم به نامه شماره 940410001 مورخ 4/06/1394اتحاديه سراسري تعاوني تامين نياز صنايع پايين دستي پتروشيمي، مبني بر درخواست خودداري از خروج محصولات پتروشمي از بورس كالايي، ضمن ايفاد تصوير نامه شماره 60/ 124496 مورخ 4/06/1394 اين وزارتخانه به معاون اول محترم رييس‌جمهور، پيرامون دلايل اصلي خروج از انحصار و مخير بودن مجتمع‌هاي پتروشيمي در عرضه محصول در بورس، بدين وسيله اهم دلايل به شرح ذيل اعلام مي‌شود:
1- در هيچ جاي دنيا ورود به بورس‌ها اجباري نيست، انحصاري براي تمام واحدهاي توليدي نيست و حسب درخواست اين كار صورت مي‌گيرد.
2- در بورس‌هاي دنيا براي كالاهايي نظير فولاد، نفت، گندم، شكر و فلزات رنگين كه از قابليت تجاري بالا برخوردار بوده، بورس كالايي تشكيل شده ليكن براي محصولات پتروشيمي به ندرت بورس پتروشيمي وجود داشته و قيمت‌هاي اعلامي در نشريات جهاني نيز بر مبناي معاملات انفرادي بنگاه‌هاي پتروشيمي است و نه بورس.
3- در كشورهايي كه محصولات پتروشيمي عرضه مي‌شود به صورت انحصاري نبوده و عملا مصرف‌كنندگان به راحتي جهت تامين نياز خود از طريق بورس اقدام مي‌كنند. طبيعت محصول پتروشيمي به واسطه انحصاري بودن آن در ايران ارتباط مستقيم مصرف‌كننده اصلي با توليدكنندگان (پتروشيمي ها) را ضروري مي‌نمايد اين درحالي است كه در بورس كارگزاران در جهت كسب منفعت خود (به عنوان فروشنده) اقدام به فروش محصولات به خريداران كه چه بسا مصرف‌كنندگان اصلي هم نبوده، مي‌كنند.
4- به دليل ورود كارگزاران در بازار بورس، عملا ارتباط مستقيم فروشنده با خريدار قطع و خدمات بعد از فروش محصول كه در اين صنعت اهميت دارد، ارائه نمي‌شود.
5- با وجود ادعاي بورس، مبني بر تهيه ساز و كاري براي فروش به واحدهاي كوچك صنايع پايين دستي اعتراض‌هاي متعدد واحدهاي موصوف در عدم توفيق در دريافت محصول شنيده مي‌شود.
6- شرايط ركود فعلي كه اكثر واحدها را به سمت خريد نسيه سوق داده است با ساز و كار معرفي شده در بورس تطبيق نمي‌كند.
7- امكان برنامه‌ريزي توليد سالانه توسط مجتمع‌هاي پتروشيمي به دليل روشن نبودن اينكه چه كساني مشتريان آتي خواهند بود، سخت شده است. مزيد استحضار محصولات پتروشيمي بسيار متنوع و داراي انواع و اقسام گريد و مشخصات هستند كه توليد‌كننده آنها بايد بتواند به راحتي مصرف‌كننده اصلي خود را شناسايي و بر اساس آن نوع، گريد و ميزان تقاضا را برنامه‌ريزي كنند. لذا تقاضاي مصرف‌كننده واقعي بايد ملاك عمل قرار گيرد.
8- امكان پاسخگويي به نياز واحدهاي پايين دستي صنايع پتروشيمي كه قراردادهاي صادراتي با كشورهاي‌شان دارند، وجود ندارد.
9-برخي از واحدهاي پايين دستي در يك استان همجوار با يك مجتمع پتروشيمي قرار گرفته‌اند ليكن به واسطه شرايط فعلي عرضه در بورس به اجبار امكان خريد از آن را نداشته و بايد مواد اوليه خود را از ساير مجتمع‌هاي پتروشيمي خريداري كنند كه بدين‌ترتيب هزينه اضافه‌يي به اين واحدها تحميل شده است.
10- با وجود مزايايي كه از سوي برخي طرفداران عرضه محصولات پتروشيمي در بورس مطرح مي‌شود تاكنون پاسخ منطقي به اين پرسش كه چرا توليدكنندگان تمايلي به عرضه محصولات‌شان در بورس ندارند و حتي صنايع پايين دستي نيز رغبت نشان نمي‌دهند، ارائه نشده است.
در عين حال پيشنهاد ارائه شده از سوي اين وزارتخانه بر آن بوده كه عرضه در بورس به صورت اختياري بوده و هر واحد توليدي مخير باشد بنا به مصلحت و شرايط، محصولاتش را در بورس يا در قالب قرارداد بلندمدت متعاقبا عرضه كند.
همچنين در جلسه‌يي كه توسط معاون محترم اجرايي رييس‌جمهور برگزار گرديد، مقرر شد طي نشستي با شركت بورس كالاي ايران به يك چارچوب انعطاف‌پذيري دست يافته به‌طوري‌كه جهت ايجاد فضاي كسب و كار مناسب به ويژه در شرايط كنوني پيش‌بيني راهكارهاي لازم براي رفع انحصارات لحاظ و ارائه شود.
منبع: تعادل
95103
