اتاق خبر: اقتصاد اصفهان رو به فروپاشی تیتر و عبارتی بسیار سنگین به نظر می‌رسد که شاید در برداشت نخست مبالغه در وضعیت نابه سامان اقتصادی اصفهان تشخیص داده شود. اما نویسنده بر این باور است که اقتصاد اصفهان طی دو دهه گذشته در سراشیبی سقوط قرارگرفته است و تا سال 1400 شمسی نیز این استان و شهر در صورت ناتوانی در اجرای چند پروژه استراتژیک و دارای اولویت این بار پس از سرمایه گریزی به‌زودی باید منتظر شهروند گریزی از این استان باشد. اما دلایلی که فروپاشی اقتصاد اصفهان را طی یک دوره 5 ساله اثبات می‌کند به شرح زیر است:
1-آب و انرژی اولویت نخست تمرکز و سرمایه‌گذاری استان نبوده است
سه سال پیش استانداری با تخصص در مدیریت آب و البته برخورداری از دکترای مدیریت استراتژیک برای اصفهان برگزیده شد. استانداری که انتظار می‌رفت نخستین، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین هدف و برنامه کاری خود را به موضوع آب استان اختصاص دهد. اما استاندار کهن‌سال و محافظه‌کار اصفهانی با سیاسی شدن موضوع آب از یک‌سو و از سوی دیگر عدم هماهنگی و هم‌صدایی میان نمایندگان مجلس استان اصفهان هرگز قادر نبود مشکل آب اصفهان را چه در تولید و چه در توزیع و مصرف برطرف کند.
اصفهان دیگر به امید سد زاینده‌رود و یا تونل کوهرنگ نمی‌تواند باشد و اگر اقدامی مبتنی بر به‌کارگیری علوم و فناوری‌های جدید برای تولید آب و مدیریت مصرف آن در استان اجرایی نشود به‌زودی اصفهان نه‌تنها به مرکز گردوغبارهای ناشی از خشکی گاوخونی و زاینده‌رود تبدیل می‌شود بلکه صنایع بزرگ و مطرح این استان که نیاز فراوان به آب دارند نیز تعطیل خواهند شد. این رویداد یعنی کشاورزی، صنعت و معدن تعطیل و بر نرخ بیکاری نیروی انسانی تحصیل‌کرده افزوده می‌شود.
از سوی دیگر محیط‌زیست استان به دلیل خشک‌سالی شدید و گردوغبار دیگر قابل سکونت نخواهد بود. این‌یک واقعیت انکارناپذیر است که تا کمتر از 5 سال آینده زندگی در اصفهان بسیار دشوار و حتی غیرممکن می‌شود. چالش کمبود انرژی برق و گاز نیز استان را تهدید می‌کند و باید از اکنون مدیریت نیروگاهی و مصرف آن مورد بازبینی قرار بگیرد. استاندار و شهردار اصفهان و سایر مدیران ارشد استان باید آگاه باشند که اگر در زمان مدیریت خود مشکل آب اصفهان را برطرف نکنند قاطعانه باید گفت پروژه‌هایی همچون مترو، مصلا، ورزشگاه نقش‌جهان و شهرک نمایشگاهی در عمل هرگز کاربردی برای این شهر و استان نخواهند داشت چراکه هیچ‌کدام مبتنی بر ضرورت‌های اولیه اقتصادی استان اجرانشده‌اند.
ایجاد مرکز تحقیقات استراتژیک آب در دانشگاه صنعتی اصفهان برای مدیریت راهبردی و یکپارچه آب در استان، واردات فنّاوری‌های نوین تولید و حفظ آب، اجرای پوشش‌های نوین بر روی فاضلاب‌ها، جمع‌آوری و هدایت آب باران و آب‌های جاری، پیاده‌سازی تصفیه‌خانه‌های مدرن، تفکیک آب آشامیدنی از سایر آب‌ها و بهبود سیستم لوله‌کشی آب، اجرای طرح‌های آبخیزداری، بازچرخانی آب در تمام صنایع آب بر، کاهش کشت و مدرن سازی کشاورزی در استان، سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های نو و ایجاد نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در بخش‌های مختلف استان و سرانجام هماهنگی میان نمایندگان مجلس و مدیران استان درباره موضوع آب و تبدیل آن به یک موضوع تخصصی به‌جای سیاسی و بسیاری راهکارهای دیگر باید در رأس فعالیت‌های مدیران استان برای رفع مشکل کم‌آبی و خشک‌سالی اصفهان قرار بگیرد. مدیران استان باید موضوع آب را از دعوای میان چند استان به یک چالش ملی و تخصصی تبدیل کنند و گرفتار بازی‌های سیاسی استان‌های هم‌جوار نشوند. بسیاری از راهکارهای بالا به‌وسیله بخش خصوصی داخلی و خارجی قابل‌اجراست و سرمایه‌گذاری سودآور و بلندمدتی را به همراه خواهد داشت.
2-صنایع فرسوده و غیر مدرن، چرخه تولید را در اصفهان متوقف کرد
چند دهه می‌گذرد اما همچنان استاندار و شهردار اصفهان حتی نمایندگان بخش خصوصی این استان هنگامی‌که می‌خواهند از مزیت‌های این استان نام ببرند با گردنی افراشته اصفهان را قطب آهن و فولاد، آجر، سنگ، کاشی و سرامیک، فرش، سیمان و ... معرفی می‌کنند. غافل از آنکه مدیرانی که روزگاری این مجوزهای بی‌حساب‌وکتاب را صادر می‌کردند هم‌زمان با صدور این مجوزها حکم به دار آویختن اشتغال و گردن زدن رونق در بازار را امضا کرده‌اند. تمام صنایعی که اصفهان در آن قطب کشور نامیده می‌شود همگی آلودگی بسیار فراوان دارند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر پیکره طبیعت این استان وارد کرده‌اند.
اما جدایی از آسیب‌های زیست‌محیطی صدور مجوزهای گسترده بدون استراتژی صنعتی مشخص نه‌تنها عامل رقابت و رشد کیفیت محصولات تولیدی نشد بلکه بستر رقابت ناسالم داخلی را فراهم کرد و با توجه به اینکه هرگز تولید برای صادرات انجام نگرفت کارخانه‌های بزرگ و مطرح استان با دپو بیش‌ازاندازه محصول مواجه شدند که بیش از نیاز داخل بود و از سوی دیگر به صادرات آن نیز فکر نکرده بودند..
اصفهان باید از دو دهه پیش به‌جای راه‌اندازی قطب مصالح ساختمانی این استان را به قطب تولید محصولات دانش‌بنیان و ایده‌های استارت آپی تبدیل می‌کرد. اصفهان سال‌هاست دیگر نیازی به سنگ و آجر و فولاد ندارد و باید کالاهای مبتنی بر نیاز روز جامعه طراحی، تولید و به بازار عرضه و از همان روز نخست نیز به صادرات آن نیز فکر شود.
اقتصاد دانش‌بنیان با ساخت شهرک صنعتی فناوری اطلاعات حاصل نمی‌شود بلکه نیازمند یک اراده، انسجام و هدف مشخص در میان بخش خصوصی و دولتی است. آمارها حکایت از تعطیلی بیش از 30 درصد صنایع استان و نرخ بیکاری 13.8 درصد دارد. بر اساس اعلام مدیرکل سازمان تأمین اجتماعی استان اصفهان نیز سال 94 برخلاف سال93 مقرری‌بگیران بیمه بیکاری استان اصفهان از ۱۶ هزار نفر به ۱۸ هزار نفر افزایش پیداکرده است. همچنین تعداد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری استان اصفهان در فروردین سال ۹۵ نسبت به فروردین سال ۹۴ با افزایش ۳۵ درصدی روبرو بوده است. اکنون بیش از ۱۳۰ میلیارد تومان بیمه بیکاری در هرماه در استان اصفهان پرداخت می‌شود درحالی‌که با این مبلغ قادر به ایجاد بیش از 100 شرکت و هزاران نفر اشتغال مستقیم خواهیم بود. سرمایه‌گذاری صنعتی نیز در استان با سقوط به رتبه یازدهم خطر سرمایه گریزی را افزایش داده است. مدیران استان بیش از آنکه بخواهند وقت صرف صنایع فرسوده و فاقد توجیه اقتصادی کنند باید در اندیشه گشایش راه برای ایجاد صنایع نوین و تولید انبوه محصولات دانش‌بنیان باشند. به ریاست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان و اعضای شورای گفتگوی بخش خصوصی و دولتی استان پیشنهاد می‌شود به‌جای بررسی غیرمسئولانه پرونده چند صد شرکت ورشکسته و یا در حال ورشکستگی به فکر ایجاد شرکت‌های چابک با تولیدات جدید و صادراتی باشند؛ در غیر این صورت به دلیل عدم تناسب تحصیلات و تخصص نیروی انسانی فارغ‌التحصیل دانشگاهی استان با ظرفیت‌های محدود صنایع موجود باید شاهد فرار نخبگان و حتی فارغ‌التحصیلان معمولی از استان اصفهان به سمت استان‌های سرمایه پذیر دیگر بود. استان اصفهان تا 5 سال دیگر اگر 1000 شرکت دانش‌بنیان و توانمند در عرصه صادرات را راه‌اندازی نکند باید عنوان صنعتی بودن را برای همیشه به فراموشی بسپارد.
3-گردشگری در اصفهان با حرف و همایش توسعه نمی‌یابد
در موضوع گردشگری بخش بزرگی از وظیفه بر عهده شهرداری اصفهان و شهرداری شهرهای دیگر استان است. برای نخستین بار امسال پیش از تحویل سال نو شهردار جدید اصفهان در تلویزیون ظاهر و از امکانات و مزایای گردشگری این شهر و استان سخن به میان آورد و ضمن معرفی خود به‌عنوان شهردار اصفهان اندکی هم از شهر خود تعریف و تمجید کرد. تبلیغ اصفهان کار بسیار پسندیده‌ای است آن‌هم به‌وسیله شهردار اما آقای شهردار و مشاورانش غافل بودند از اینکه اصفهان برای معرفی نیاز به تبلیغات بین‌المللی در شبکه‌های خارجی دارد نه صدا و سیما کشور.اگر تصمیمی مبنی بر معرفی امکانات گردشگری وجود دارد هر مکان گردشگری با واگذاری به بخش خصوصی باید تیزر تبلیغاتی خود را در تلویزیون به نمایش بگذارد کاری که بیشتر اماکن گردشگری شهر مشهد انجام می‌دهند. شهردار اصفهان نباید کاراکتر تبلیغاتی تیزر معرفی اصفهان شود. از سوی دیگر شعار تغییر چهره شهر هرگز با نصب چند مجسمه و ماکت محقق نخواهد شد.این شهر برای تغییر چهره خود به چند طرح معماری جدید و مدرن یا یک یا چند محیط تفریحی منحصربه‌فرد دارد. همچنین پروژه‌های عمرانی سطح شهر باید به‌صورت 24 ساعت و بدون توقف اجرا شوند و از مسدودی طولانی‌مدت خیابان‌ها جلوگیری شود.
ترافیک در شرایط عادی اصفهان بسیار آزاردهنده شده است و حضور بیش‌ازاندازه گردشگران داخلی عبور و مرور را متوقف می‌کند. اصفهان شهر پروژه‌هاست شهری که در هر خیابانش یک طرح در حال اجراست اما این اصفهان با همه این پروژه‌ها هرگز نه زیباست و نه خلاق چراکه هیچ انسجام و استراتژی مشخصی در طراحی و معماری و خیابان‌کشی این شهر وجود ندارد. شایسته بود استاندار به‌جای پیگیری تکمیل پروژه مصلا یک طرح گردشگری را بنا می‌نهاد. آیا باوجود کمبودهای زیرساختی استان پروژه مصلا اولویت استان باید باشد؟ ضرورت دارد به‌جای پیگیری تکمیل پروژه فرسوده ورزشگاه نقش‌جهان چند باشگاه و زمین ورزشی و تفریحی و محیط‌های مبتنی بر گردشگری ورزشی در سطح استان راه‌اندازی شود.بنا بر آمار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان ورود گردشگر خارجی در سال 1394 نسبت به سال قبل از آن حدود سه درصد افزایش داشته است. این در حالی است که در سال 1393، 146 هزار و 506 نفر، در سال 1391، 54 هزار و 102 نفر واردشده‌اند اما استان اصفهان باید تا 5 سال آینده حداقل یک‌میلیون گردشگر خارجی جذب کند. آیا با اولویت‌های نادرست استانداری و شهرداری این آمار محقق می‌شود؟
گردشگری در اصفهان با تکمیل مصلا،ورزشگاه نقش‌جهان و مترو توسعه نمی‌یابد. گردشگری نیازمند موضوع و هدف مشخص است. وقتی موضوع و هدف مشخص باشد مجموعه‌ای همانند اصفهان سیتی سنتر از یک‌سو با اهداف تجاری، مالی و تفریحی ساخته می‌شود و از سوی دیگر شهرک سلامتی پدید می‌آید که بدون تردید گردشگری سلامت را در اصفهان و حتی کشور رونق خواهد داد. این دو پروژه نتیجه هدفمندی و تلاش و سلامت کار بخش خصوصی داخلی و خارجی است که باید به آن اعتماد و فرصت‌های بیشتری را برای توسعه به آن‌ها واگذار کرد. اصفهان در حال از دست دادن بزرگ‌ترین مزیت گردشگری خود یعنی گردشگری طبیعی است که باید هر چه سریع‌تر به‌جای آنکه شاهد رشد رستوران‌ها و فست فودها باشیم موقعیت‌های گردشگری همانند کوه صفه، کوه آتشگاه، جنگل ناژوان، رودخانه زاینده‌رود و آبشارهای دور و نزدیک را بهبود و توسعه داد. شهرداری و استانداری اصفهان باید برای جذب گردشگر خارجی باید برای تبلیغ تورهای اصفهان گردی در بیرون از کشور و بسترسازی برای ورود گردشگران نیز حرفه‌ای و عملیاتی وارد میدان شود.
4-ترافیک شدید توسعه اصفهان را غیرممکن می‌کند
اصفهان باوجودآنکه در مرکز کشور قرارگرفته است هرگز در توسعه حمل‌ونقل خود روند رو به رشدی نداشته است. اصفهان باید مبدأ ترافیک هوایی، ریلی و زمینی ایران باشد اما در هیچ‌کدام از بخش‌های حمل‌ونقل شرایط مساعدی ندارد.وضعیت جاده‌های استان حتی در نزدیک‌ترین شهرها به اصفهان از استانداردهای پایینی برخوردار است و آمار تصادفات و تلفات در این استان همیشه نسبت به سایر استان‌ها در صدر قرار دارد. باوجود جاده‌های فراوان این استان باید دارای حرفه‌ای‌ترین کادر جاده‌سازی کشور باشد و حتی برای بهبود کیفیت و خدمات در حوزه جاده باید دانشکده تخصصی عمران گرایش راه و جاده‌سازی را در سطوح علمی کاربردی بنیان‌گذاری کند.پایانه‌های مسافربری باید یک محل مناسب برای استراحت، تفریح و خرید با طراحی زیبا و مدرن همراه با بهداشت عالی باشند اما پایانه‌های مسافربری استان هیچ‌کدام از حداقل استانداردهای لازم برای خدمات به مسافران برخوردار نیستند. درزمینه حمل‌ونقل بین‌المللی نیز که می‌تواند بسترساز توسعه صادرات باشد اصفهان نیازمند راه‌اندازی حداقل 10 شرکت حمل‌ونقل حرفه‌ای بین‌المللی است تا موانع موجود برای توسعه ناوگان حمل‌ونقل بین‌المللی برطرف شود. در حمل‌ونقل شهری نیز ناهماهنگی در اجرای پروژه‌های شهری میان شهرداری مناطق از یک‌سو و اجرای طرح‌های شرکت‌های وابسته به وزارت نیرو و مخابرات از سوی دیگر موجب شده است که در تمام طول سال همیشه بخشی از خیابان‌های شهر اصفهان مسدود باشد و بر ترافیک بیفزاید.اصفهان برای حمل‌ونقل عمومی امکاناتی همچون اتوبوس واحد، بی آر تی، تاکسی در اختیار دارد اما ترافیک موجود، نبود لاین ویژه در بیشتر برای اتوبوس و بی آر تی، تعیین مسیرهای حمل‌ونقل به‌صورت غیرعلمی و روش سنتی تاکسی‌رانی موجب شده است باوجود همه این ابزارها همچنان مسافرت درون‌شهری پرهزینه و زمان‌بر باشد. شهرداری اصفهان باید حمل‌ونقل عمومی را یک موضوع تخصصی تشخیص دهد و ترافیک را مبتنی بر اصول علم پژوهش عملیاتی و دانش نوین حمل‌ونقل مدیریت کند. ترافیک آلودگی هوا، از دست دادن زمان، فشارهای عصبی و پرخاشگری و کاهش گردشگر را باهم برای اصفهان به ارمغان خواهد آورد. البته در حوزه حمل‌ونقل بین‌شهری نیز با نبود ریل و لاین هوایی هرروز بر هزینه‌های تولیدکنندگان افزوده می‌شود. در طرح‌ریزی و مکان‌یابی‌های شهری باید از کارشناسان تحقیق در عملیات و متخصصین مدیریت پروژه کمک گرفته شود و به‌مرور ساختار غلط شهر بهبود یابد و در توسعه حمل‌ونقل بین‌شهری نیز باید قطار سریع‌السیر و لاین هوایی اولویت تخصیص بودجه و سرمایه‌گذاری قرار گیرد.
اقتصاد اصفهان با عدم اولویت آب، صنایع نوین، گردشگری و حمل‌ونقل تا 5 سال دیگر از هم خواهد گسیخت و اگر مدیران کنونی در اولویت‌گذاری‌ها و روش‌های برنامه‌ریزی از دانشمندان و نخبگان هر بخش برای مشاوره و همکاری استفاده نکنند هر یک از این چهار عامل به‌تنهایی برای نابودی این استان کافی خواهد بود.
