به گزارش اتاق خبر به نقل از فارس، محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در دومین سفر دوره‌ایش به اروپا پس از اجرای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در سفر به اسلو پایتخت نروژ قرار است ضمن دیدار با «بورگه برنده» همتای نروژی و دیگر مقامات این کشور در نشست اسلو فروم 2016 نیز حضور یابد.
حضور دو روزه ظریف در اسلو در پاسخ به سفر آبان 1393 همتای نروژی‌اش انجام می‌شود. وزیر خارجه ایران را در این سفر سید عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی معاونان وزیر خارجه و حسین جابری‌انصاری سخنگوی وزارت خارجه همراهی می‌کنند.
*نیم نگاهی به نروژ
پادشاهی نروژ واقع در نیمکره شمالی و جزو کشورهای اروپای شمالی و اسکاندیناوی با مساحتی بالغ بر 385٬252 کیلومتر مربع شصت و یکمین کشور جهان به لحاظ وسعت و جمعیتی بالغ بر پنج میلیون و یکصد و سه هزار نفر از مشرق دارای یک نوار طولانی مرزی با سوئد بوده و همچنین از شمال شرق با فنلاند و روسیه و از جنوب با تنگه اسکاژراک هم‌مرز است. سواحل نروژ طولانی است و به اقیانوس اطلس و دریای بارنتز متصل است. این کشور به دلیل دارا بودن خلیج‌های فراوان به کشور «هزار خلیج» شهرت دارد.
نروژ به پایتختی اسلو به 21 ایالت تقسیم شده و زبان نروژی متعلق به گروه شمالی زبان ژرمانیک است و به زبان‌های سوئدی و دانمارکی بسیار نزدیک می‌باشد.
مردم نروژ از نژاد اسکاندیناوی از تبار وایکینگ‌ها و از شاخه ژرمن‌ها هستند و 83٫6 درصد آنها مسیحی هستند که 79٫4 درصد آن مربوط به پیروان آیین لوتری می‌شود.
«هارالد پنجم» از دودمان شولسویگ هولشتاین سوندربورگ گلوکسبورگ در حال حاضر پادشاه نروژ است.
اقوام شمالی اروپا معروف به وایکینگ‌ها که قومی دریانورد بودند از اواخر قرن هشتم شروع به توسعه قلمرو خود کرده و در قرن نهم میلادی پادشاهی نروژ را ایجاد کردند. در قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی این کشور در اوج قدرت خود بود، به نحوی که از آن به عنوان دوران طلایی نروژ یاد می‌شود؛ ولی پس از شیوع مرگ سیاه یا طاعون مرگبار در سال 1349 میلادی در اروپا، جمعیت نروژ نیز به نصف تقلیل یافت و این کشور به تدریج تضعیف شد و در سال 1397 میلادی به بخشی از اتحادیه دانمارک، سوئد و نروژ با حاکمیت دانمارک تبدیل شد.
نروژ از 1815 تا 1905 عضو اتحادیه سوئد و نروژ با حاکمیت سوئدی‌ها بود و در نهایت در سال 1905 از سوئد استقلال یافت و یکی از شاهزادگان دانمارکی به نام کارل به عنوان پادشاه نروژ انتخاب شد. پس از او فرزندش اولاف و سپس هارالد پنجم (پادشاه فعلی) به قدرت رسیدند.پادشاهی در این کشور موروثی است.
نظام سیاسی نروژ مشروطه سلطنتی با دموکراسی پارلمانی است که پادشاه در آن نقش اجرایی و مسئولیتی ندارد. قدرت اجرایی در دست دولت است و پادشاه یک مقام تشریفاتی است که رسما پارلمان را افتتاح می‌کند، به عنوان رئیس کشور به دیگر کشورها سفر کرده و میزبان روسای سایر کشورهاست. سفرای خارجی نیز استوارنامه خود را به پادشاه تقدیم می‌کنند. او فرمانده ارتش و دارای بالاترین درجه نیروهای مسلح است و همچنین ریاست رسمی کلیسای نروژ را عهده‌دار است.
*سیاست خارجی نروژ
نروژ پس از کسب استقلال از سوئد در سال 1905 سیاست خارجی مبتنی بر بی‌طرفی را در دستور کار خود قرار داد و در جنگ جهانی اول بی‌طرف بود. ولی با آغاز جنگ جهانی دوم علیرغم اعلام بی‌طرفی به اشغال آلمان نازی درآمد و پس از پایان جنگ به ناتو پیوست. سیاست خارجی نروژ علاوه بر نقش میانجی‌گرانه در عرصه بین‌المللی بر محورهای ارائه کمک‌های توسعه‌ای به کشورهای فقیر، حمایت از اهداف و برنامه‌های سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن، همکاری نزدیک با ناتو و کشورهای نوردیک (مجموع کشورهای شمال اروپا (اسکاندیناوی) و اقیانوس اطلس که دارای قرابت فرهنگی بسیار هستند) بنا شده است.
به گزارش فارس، نروژ که در سال 1945 به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و «تریگولی» اولین دبیرکل سازمان ملل نیز از این کشور انتخاب شد، تاکنون یک بار (2003-2001) عضو غیر دائم شورای امنیت بوده و تنها کشور اسکاندیناوی است که عضو اتحادیه اروپا نیست. پیشنهاد عضویت این کشور در اتحادیه اروپا دو بار در سال‌های 1972 و 1994 به رفراندوم عمومی گذاشته شد، ولی با رای اکثریت مردم این کشور رد شد.
البته با توجه به شرایط اقتصادی مطلوب نروژ و بحران اقتصادی نسبی در اعضای اتحادیه اروپا، دولت کنونی نروژ در حال حاضر قصد طرح عضویت در اتحادیه اروپا را ندارد. با این حال، علیرغم عدم عضویت در اتحادیه اروپا، این کشور دارای روابط نزدیکی با اعضای اتحادیه اروپاست و از متحدان نزدیک آمریکا و ائتلاف غرب به شمار می‌رود و نیروهای نروژ در قالب ناتو همکاری فعالی با این ائتلاف دارند.
این کشور در حال حاضر در 52 سازمان و تشکیلات جهانی عضویت دارد و با کشورهای شمال اروپا اتحادیه تجارت آزاد (افتا) را تشکیل داده و مهمترین همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود را با شورای نوردیک که شامل نروژ، سوئد، دانمارک و ایسلند است هماهنگ می‌کند. نروژ عضو 32 ائتلاف و سازمان منطقه‌ای است.
*پیشینه مناسبات سیاسی ایران و نروژ
مناسبات سیاسی ایران و نروژ به سال 1284 شمسی (1905 میلادی) بازمی‌گردد. همزمان با اعلام استقلال نروژ، ابتدا سفیر ایران در روسیه و پس از تاسیس سفارت در استکهلم در سال 1289 شمسی (1910 میلادی) سفرای ایران در سوئد، آکردیته در نروژ بودند و 30 فروردین 1342 شمسی (1963 میلادی) سفارت ایران در اسلو توسط عبدالحسین مفتاح تاسیس شد و او تا آذر 1343 (حدود یک سال) عهده‌دار این سفارتخانه ود.
درسال 1350 شمسی اولاف پنجم پادشاه نروژ به ایران سفر کرد و در همان سال در و پاسخ به این سفر، محمدرضا پهلوی برای دیدار متقابل به اسلو رفت. در اسفند 1353 دبیرکل وزارت امور خارجه نروژ ضمن سفر به تهران و ملاقات با معاون سیاسی وزارت امور خارجه وقت ایران، درباره بهبود و گسترش همکاری‌ها گفتوگو کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نروژ جزو اولین کشورهایی بود که جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت، ولی به دلیل همسویی سیاست خارجی آن کشور با آمریکا و وقوع حوادثی چون جنگ تحمیلی رژیم صدام علیه کشورمان، مناسبات اسلو - تهران دچار رکود و سردی شد. در عین حال ظرفیت‌های متقابل همکاری، ادامه تعامل به رغم فراز و نشیب‌های موجود را امکانپذیر کرد.
* رایزنی‌های مقامات
از جمله رفت‌وآمدهای اخیر بین مقامات دو کشور می‌توان به سفر منوچهر متکی وزیر خارجه اسبق در اردیبهشت 1386 به نروژ و دیدار و گفتوگو با همتای نروژی و دیگر مقامات این کشور اشاره کرد.
خرداد ماه 1387 نیز علی باقری مدیرکل اروپای مرکزی و شمالی وزارت امور خارجه کشورمان در سفر به نروژ با مقامات سیاسی نروژ و همچنین رؤسای مراکز مطالعاتی، سیاسی و بین‌المللی این کشور دیدار و گفتوگو کرد.
اردیبهشت ماه 1391 هم علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه کشورمان و «گاراستوره» وزیر امور خارجه نروژ در تماسی تلفنی آخرین تحولات روابط دوجانبه، مسائل مهم منطقه‌ای و مذاکرات آتی گروه 1+5 در بغداد را مورد گفتوگو قرار دادند.
با آغاز به کار دولت یازدهم و پس از توافق ژنو در سوم آذر 1392 و حدود یک سال بعد در اواسط آبان ماه 1393 محمدجواد ظریف میزبان «بورگه برنده» همتای نروژی خود در تهران بود. در دیدار وزرای امور خارجه دو کشور پیرامون مناسبات دوجانبه، تحولات منطقه به ویژه مسائل عراق، سوریه و افغانستان بحث و تبادل نظر شد.
ظریف در این دیدار عنوان کرد که زمینه برای گسترش مناسبات دو جانبه بیش از پیش فراهم شده است.
بورگه برنده وزیر امور خارجه نروژ نیز در این دیدار با اشاره به رایزنی‌های خود با مسئولان جمهوری اسلامی ایران در جریان سفر به تهران بر اهمیت روابط با جمهوری اسلامی ایران و رایزنی با کشورمان در خصوص مسائل منطقه‌ای تاکید کرد.
وزیر امور خارجه نروژ با اشاره به مذاکرات هسته‌ای بین گروه 1+5 و کشورمان ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به توافق جامع و نهایی منجر شود و تصریح کرد: این توافق شرایط جدیدی را در مناسبات بین اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران ایجاد خواهد کرد.
پس از آن حدود یک سال بعد یعنی بهمن 1394 وزرای خارجه دو کشور در حاشیه اجلاس جهانی داووس دیدار و درباره روابط دوجانبه و مسایل منطقه‌ای و بین‌المللی بحث و گفتوگو کردند.
* برگزاری گفت‌وگوهای دوجانبه سیاسی
بهمن 1393 بود که «وگر استرومن » دبیرکل وزارت امور خارجه نروژ به منظور شرکت در پنجمین دور گفت‌وگوهای دوجانبه سیاسی به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد و ضمن دیدار و گفتوگو با مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه و شرکت در این گفت‌وگوها با محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان ملاقات و به رایزنی پرداخت.
ششمین دور گفت‌وگوهای دوجانبه ایران و نروژ هم به ریاست مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه ایران و «وگر استرومن» دبیرکل وزارت امور خارجه نروژ در اسفند ماه سال گذشته و در اسلو برگزار شد.
*سفر معاون ظریف به اسلو در رأس یک هیأت اقتصادی و تجاری
از دیگر رفت و آمدها بین مقامات دو کشور سفر اسفند ماه سال گذشته (1394) مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه به اسلو بود. در این سفر مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه به همراه یک هیأت اقتصادی و تجاری شامل نمایندگان بخش‌های کشتیرانی، نفت و گاز، اتاق بازرگانی ایران، انرژی هسته‌ای، نانو، شیلات و کشاورزی به نروژ سفر کرد و در این سفر، بورگه برنده وزیر خارجه نروژ از تمایل شرکت‌های نروژی برای احیاء همکاری‌های گذشته خبر داد.
در این سفر نشست یک روزه فرصت‌های همکاری ایران و نروژ در شرایط بعد از تحریم با حضور حدود 150 نفر از نمایندگان شرکت‌های دو کشور در اسلو نیز برگزار شد.
روانچی در این نشست با بیان اینکه نروژ از ظرفیت‌های بسیار خوبی در بخش‌های صنایع دریایی و نفت و گاز، ایمنی هسته‌ای، زیست محیطی و انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است، عنوان کرد: ایران از حضور و فعالیت شرکت‌های نروژی در بازار ایران که می‌تواند دروازه‌ای برای بازار منطقه‌ای باشد، استقبال و حمایت می‌کند.
در این نشست نیز خانم «تونه اسکوگن» معاون اقتصادی وزارت امور خارجه نروژ اعلام کرد: فضای جدید بعد از اجرای برجام، فرصت‌های زیادی را برای همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف ایجاد کرده و نروژ در برخی از حوزه‌ها از تخصص و امکانات بالایی برخوردار است.
وی افزود: حضور پررنگ و متنوع شرکت‌های نروژی در این نشست، حکایت از اشتیاق طرف‌های نروژی برای حضور در بازار ایران از یکسو و ظرفیت‌های بزرگی که دو کشور برای همکاری دارند، از سوی دیگر دارد.
در این نشست نمایندگان شرکت‌ها ضمن معرفی توانمندی‌ها و امکاناتشان، آمادگی کامل خود را برای حضور در ایران اعلام کردند.
روانچی همچنین در این سفر با «مونیکا میلند» وزیر صنایع و تجارت نروژ ملاقات و از او برای سفر به تهران دعوت کرد که مورد استقبال طرف نروژی قرار گرفت.
*تعاملات اقتصادی تهران - اسلو
روابط اقتصادی بین دو کشور طی سالیان متمادی به صورت سنتی برقرار بوده است. امضاء عهدنامه مودت و دریانوردی در سال 1309، معافیت متقابل شرکت‌های هواپیمایی از پرداخت مالیات در سال 1335، برگزاری کمیسیون اقتصادی مشترک فنی و اقتصادی در سال 1357، سفر معاون وزیر خارجه و قائم مقام وزیر صنعت و معدن این کشور به تهران، سفر وزیر نفت و انرژی نروژ به ایران در سال 1370، سفر وزیر نفت کشورمان به نروژ در سال 1371 به منظور شرکت در اجلاس تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی، امضاء یادداشت تفاهم همکاری‌های نفتی بین وزارت نفت دو کشور در سال 1382 از جمله این موارد است.
در اواخر دهه 60 میلادی، کشف نفت و گاز در سواحل جنوبی نروژ واقع در دریای شمال اقتصاد این کشور را متحول کرد. نروژ یکی از بهترین و مرغوب‌ترین چاه‌های نفت دنیا را در اختیار دارد و بر همین اساس نفت، عمده صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد؛ به طوری که روزانه نزدیک به 2 میلیون بشکه نفت خام صادر می‌کند. با این حال، این کشور عضو اوپک نیست.
این کشور همچنین بزرگ‌ترین صادر کننده گاز طبیعی در غرب اروپاست که عمده گاز این کشور به کشورهای انگلستان، آلمان و فرانسه صادر می‌شود.
پس از اجرای برجام تعدادی از شرکت‌های نروژی برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران اعلام آمادگی کردند و در همین زمینه محمدعلی نجفی استاندار گیلان اردیبهشت ماه سال جاری گفت: شرکت‌هایی از نروژ برای سرمایه‌گذاری در میدان نفت و گاز سردار جنگل رودسر اعلام آمادگی کرده‌اند.
* کمک نروژ به انتقال اورانیوم خام به ایران
از دیگر زمینه‌های همکاری ایران و نروژ، کمک این کشور به انتقال اورانیوم خام از قزاقستان به ایران بود. بر طبق مفاد برجام، تهران اورانیوم غنی شده را به خارج از کشور انتقال داد و کیک زرد و همچنین اورانیوم خام تحویل گرفت. حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل امور سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران هشتم دی ماه 94 با اشاره به پایان روند انتقال اورانیوم غنی شده و دریافت کیک زرد عنوان کرد: یکی از سخت‌ترین مفاد برجام در یکی از پیچیده‌ترین عملیات نقل و انتقال ذخایر اورانیوم به و از ایران به اجرا درآمد.
او با ذکر این نکته که اجرای این عملیات حداقل حاصل دو ماه کار شبانه روزی بود، یادآور شد: اجرای این عملیات پیچیده در هماهنگی با روسیه و قزاقستان صورت گرفت. نروژ و آذربایجان نیز در این عملیات مهم نقش داشتند.
وزارت خارجه نروژ نیز یک روز بعد (نهم دی ماه 94) اعلام کرد که این کشور در انتقال 60 تن اورانیوم خام از قزاقستان به ایران کمک و راستی‌آزمایی کرده است. براساس این اعلام، «اداره حفاظت رادیواکتیو» نروژ در تاریخ 27 دسامبر (7دی) در انتقال 60 تن اورانیوم خام از قزاقستان به ایران کمک و راستی‌آزمایی کرده است.
* همکاری در زمینه شیلات و صنعت کشتی‌سازی
به دلیل اینکه نروژ توسط دریا احاطه شده یکی از چرخه‌های اقتصاد آن را آبزیان دریایی تشکیل می‌دهند. این کشور همچنین در زمینه صنعت کشتی‌سازی فعال است. صادرات گوشت گاو، شیر و سایر فرآورده‌های دامی از دیگر زمینه‌های فعالیت این کشور است.
در همین زمینه نماینده سرمایه‌گذاران شرکت‌های نروژی چند روز پیش از سرمایه‌گذاری یک‌هزار میلیارد تومانی در زمینه‌های تولید شناورهای کوچک شیلاتی و قفس‌های پرورش ماهی در گیلان خبر داد. (اینجا را بخوانید)
* مبادلات فرهنگی
تبادل هیأت‌های مختلف فرهنگی، اعطاء بورس تحصیلی، تقویت کرسی زبان فارسی و زبان ادبیات فارسی در دانشگاه‌های نروژ و بعضا برگزاری مسابقات ورزشی از جمله همکاری‌های فرهنگی و ورزشی دو کشور بوده است. همچنین به رغم فاصله جغرافیایی، انجمن ایران و نروژ در سال 1351 تاسیس شد. سفر پروفسور مورگن استرنه ایران شناس معروف نروژی به ایران در سال 1353 و اعطاء دکترای افتخاری به نامبرده از سوی دانشگاه تهران، امضاء توافقنامه همکاری دانشگاهی بین دانشگاه تهران و دانشگاه اسلو در سال 1385 و تمدید آن، ایجاد کرسی زبان فارسی در دانشگاه اسلو در سال 1380، ایجاد پرواز مستقیم بین اسلو - تهران از طریق قبرس از دیگر تعاملات بین 2 کشور است.
البته پس از اعمال تحریم‌های هسته‌ای و همچنین تحریم تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته‌های مرتبط با هسته‌ای در خارج از کشور، مواردی از ممانعت از صدور مجوز اقامت برای دانشجویان ایرانی به منظور تحصیل در دانشگاه‌های نروژ مشاهده شد که این موضوع در دستورکار مذاکرات مقامات ایرانی از جمله وزیر خارجه با طرف‌های نروژی بود.
نورهیم سفیر نروژ در تهران نیز در دی 1393 در گفتوگو با فارس، درباره وضعیت دانشجویان ایرانی در نروژ و مشکلات پیش آمده برای اقامت آنها و بازگشتشان به ایران به تشریح روند صدور مجوز اقامت به دانشجویان ایرانی در نروژ پرداخت و گفت: در سیستم قبلی صدور مجوز اقامت برای دانشجویان خارجی در نروژ، پس از آنکه دانشجویان موفق به ثبت‌نام در دانشگاه‌های نروژ می‌شدند، مجوز اقامت موقت توسط پلیس محلی برای آنها صادر می‌شد که پس از ورود به نروژ، بایستی این مجوز تمدید می‌شد.
وی در تشریح علل عدم تمدید مجدد مجوز اقامت دانشجویان مشغول به تحصیل در نروژ نیز یادآور شد: عدم تمدید اقامت دانشجویان ایرانی در نروژ به رشته تحصیلی آنها و تحریم‌ها بازمی‌گردد. تحریم‌هایی در این زمینه از سوی غرب علیه ایران اعمال شده، ولی از آنجایی که در موقعیتی نیستم که در این باره صحبت کنم، نمی‌‌توانم وارد جزئیات شوم.
این دیپلمات زن نروژی در عین حال خاطرنشان کرد که زمان فرایند رسیدگی به درخواست‌های اقامت دانشجویان ایرانی در نروژ خیلی کوتاه شده است.
سفیر نروژ در تشریح سیستم جدید صدور ویزا برای دانشجویان گفت: براساس این سیستم، مجوز توسط پلیس محلی صادر نمی‌شود و این مسئولیت به سفارتخانه نروژ در تهران محول شده و در همان ابتدا مشخص می‌شود که مجوز برای فرد صادر می‌شود یا نمی‌شود.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز در سفر همتای نروژی خود به تهران، مشکلات تحصیلی و اقامت برخی از دانشجویان ایرانی در نروژ را یادآور شد و تصریح کرد: همانگونه که در ملاقات قبلی در نیویورک مطرح کردم وضعیت دانشجویان ایرانی در نروژ برای ما مهم است و علاوه بر این افکار عمومی در جمهوری اسلامی ایران نیز این موضوع را با حساسیت دنبال می کند.
وی خواستار روشن شدن وضعیت برخی از دانشجویان ایرانی که از تحصیل باز مانده‌اند، شد.
وزیر امور خارجه نروژ نیز در مورد وضعیت دانشجویان ایرانی گفت :دو سوم درخواست‌های دانشجویان برای تحصیل در نروژ مورد قبول واقع شده است.
البته پس از اجرای برجام و براساس اخبار منتشر شده در اوایل خرداد ماه سال‌جاری وزارت خارجه نروژ با صدور دستورالعملی تحریم ورود دانشجویان ایرانی به دانشگاه‌های این کشور جهت تحصیل در رشته‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای را لغو کرده است.
بر اساس مقررات گذشته وزارت خارجه نروژ، دانشگاه‌های این کشور باید از ورود دانشجویان ایرانی به رشته‌هایی که در مسیر انرژی هسته‌ای استفاده می‌شود خودداری کنند، که بر طبق دستورالعمل جدید دانشجویان ایرانی از این لیست حذف شد‌ه‌اند. بر این اساس، از این به بعد ایرانیان نیز بر طبق قوانین عادی می‌توانند وارد این دانشگاه‌ها شوند.
به گزارش فارس، با توجه به قرار گرفتن نروژ در شمال غربی اروپا و همچنین ظرفیت‌های این کشور در زمینه استخراج نفت، کشتی‌سازی و شیلات زمینه‌های گسترده‌ای پیش روی تهران و اسلو برای همکاری‌های آتی وجود دارد.
