اتاق حبر - محمدرضا ستاری- محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت در حدود یک ماه قبل، آمار جالبی را در نشست خبری خود اعلام کرد. وی گفت که پس از توافق هسته ای و اقبال سیاسی- اقتصادی گسترده ای که پس از این توافق از سوی کشورهای مختلف برای سفر به تهران پیش آمده است، تاکنون 13 رییس دولت به ایران سفر کرده اند. اکنون با اضافه شدن دو رییس جمهوری از کرواسی و افغانستان و همچنین نخست وزیر هند به لیست مسافرین تهران، می توان گفت که در 15 هفته، 16 رییس دولت در ایران حاضر شده و در بالاترین سطوح سیاسی و اقتصادی، پیگیر توسعه همکاری های دوجانبه با کشورمان بوده اند.
در این میان سفر ناندرا مودی نخست وزیر هند که پس از 15 سال به همراه هیاتی بلندپایه صورت گرفت، از اهمیت خاصی در مناسبات سیاسی کشورمان برخوردار است. قرابت تاریخی- فرهنگی به همراه جایگاه مهم هندی ها در عرصه بین الملل باعث شده است تا نگاه ویژه ای در محافل بین المللی به این سفر صورت بگیرد. به زعم کارشناسان اصلی ترین هدف سفر نخست وزیر هند به ایران، سرمایه گذاری در طرح توسعه بندر چابهار بوده است. بندری که هندی ها قرار است با سرمایه گذاری 500 میلیون دلاری در آن، بدون نیاز به همسایه چالش برانگیز خود پاکستان، یک راه ارتباطی مهم و راهبردی را به افغانستان و آسیای میانه بازگشایی کنند. از سوی دیگر به نظر می رسد، هندی ها با حضور در چابهار علاوه بر پاکستان، نظری هم به مهار چین در اقیانوس هند دارند و از این راه قصد دارند علاوه بر تحکیم مراودات اقتصادی خود با ایران، در زمینه سیاست خارجی و استراتژیک هم با یک تیر چند هدف را نشانه بگیرند.
چابهار دالانی استراتژیک با ظرفیت بالای اقتصادی
روز گذشته در تاریخ مناسبات منطقه ای میان سه کشور ایران، هند و افغانستان روزی مهم و اثرگذار رقم خورد. همزمان با سفر ناندرا مودی به ایران، محمد اشرف غنی رییس جمهوری افغانستان نیز خود را از دوحه قطر به تهران رساند تا سند توافق نامه سه جانبه چابهار به عنوان دالانی استراتژیک به امضاء برسد. این دالان استراتژیگ نقطه اتصالی میان هند، ایران، افغانستان، آسیای میانه و اروپا بوده و در همین راستا، طرح توسعه چابهار علاوه بر متحول کردن اقتصاد منطقه سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از محروم ترین استان های کشور، می تواند یک نقطه کانونی برای پیوند استراتژیک میان ایران و هند باشد.
باید یادآور شد که با توجه به شرایط بحرانی منطقه خاورمیانه و کارشکنی های گسترده ای که توسط برخی از کشورهای منطقه در قبال ایران صورت می گیرد که نمونه آن ائتلاف سازی های عربستان سعودی بر علیه ایران است، وجود متحد مهمی همچون هند، می تواند وزن معادلات را تا حدود زیادی به سود ایران افزایش دهد. از سوی دیگر هند به عنوان دومین خریدار نفت ایران با بازار مصرفی 1.5 میلیاردی، در شرایطی که ایران در دوران پسا برجام قصد بازگشت مجدد به بازار انرژی را دارد، می تواند نقشی مهم در سیاست های انرژی کشورمان در دوران رکود ایفا کند.
روابط اقتصادی جایگزین روابط تجاری
در همین خصوص حسن روحانی روز گذشته در نشست مشترک هیات های عالی رتبه ایران و هند با نام بردن از هند به عنوان اقتصادی نوظهور در جهان، تاکید کرد که امروز پس از برجام و لغو تحریم های ایران شرایط جدیدی برای توسعه روابط میان ایران و جامعه بین المللی به خصوص هند فراهم شده و باید به بهترین شکل از این فرصت استفاده کرد. روحانی در این نشست از چابهار به عنوان هاب ترانزیت شمال- جنوب و مرکز همکاری های چندجانبه نام برد و افزود، ایران تلاش می کند تا روابط خود را از حالت تجاری با هند خارج کرده و روابط جامع اقتصادی را جایگزین آن کند.
در همین نشست نخست وزیر هند نیز که شعری فارسی از بیدل دهلوی برای روحانی خوانده و با زبان اشاره به اهمیت ایران برای کشورش صحه گذاشته بود، تاکید کرد که ظرفیت ها میان دو کشور به حدی است که باید روابط راهبردی میان ایران و هندوستان برقرار شود. مودی چابهار را نقطه آغازی بر روابط شکوفای دو کشور دانست و گفت: در طول 5 سال مایلیم که حجم مراودات اقتصادی به دو برابر برسد.
ارتباط تمدنی و شرایط کنونی
در همین راستا، وزارت خارجه کشورمان به عنوان مجری سیاست خارجی جمهوری اسلامی که در طول دو سال گذشته دستاوردهای چشم گیری را در عرصه دیپلماسی بدست آورده است، در بیانیه ای به جمع بندی نتایج سفر راهبردی ناندرا مودی به تهران پرداخت و گزارش داد: 12 سند و یادداشت تفاهم میان دو کشور ایران و هند به امضاء رسید و طرفین در مباحثات دوستانه، مودت آميز و فراگير شان، در مورد روابط دوجانبه، تحولات منطقه اي و موضوعات جهاني مورد علاقه طرفين به تبادل نظر پرداختند.
طرفین در عزمشان براي ايجاد روابطي مستحكم، معاصر و برپايه همكاري كه ا ز روابط تاريخي و تمدني بين دو كشور و قرابت جغرافيايي دو كشور بهره مي برد و پاسخگوي نيازهاي رو به افزايش دنياي بهم وابسته مي باشد، اتفاق نظر داشتند. آنها همچنين اين نظر را داشتند كه دولت هايشان بايد استفاده از فرصت هاي نوظهور را تا بيشترين حد ممكن در همه زمينه هاي همكاري هاي اقتصادي و بازرگاني دوجانبه، خصوصاً راه هاي مواصلاتي و زيرساخت ها، انرژي و سرمايه گذاري را ممكن ساخته و مورد تشويق قرار دهند.
همچنین در این بیانیه که به ارتباط تمدنی و شرایط کنونی نامگذاری شده است آمده است. رییس جمهور روحانی و نخست وزیر مودی، تبادل نظر عميقي در زمينه اوضاع منطقه اي و بين المللي داشتند. آنها با توجه به نگراني عميق مبني بر اينكه تروريسم و ايدئولوژي هاي داراي افراطي گري خشن همچنان منطقه را آماج حملات خود قرار مي دهند و تهديدي عظيم را متوجه صلح، امنيت، ثبات و توسعه مي نمايند، بر ضرورت از ميان برداشتن همه اشكال تروريسم و شكست نيروهاي افراط گرا تأكيد نمودند. آنها اصرار داشتند كه به همه حمايت ها از گروه ها و افراد تروريست و پناهگاه هاي آنان خاتمه داده شود و بر اين نظر بودند كه كشورهايي كه به تروريسم بطور مستقيم و غيرمستقيم كمك مي نمايند و آن را تشويق نموده و مورد حمايت قرار مي دهند، مي بايست محكوم گردند.
تشکیل کارگروه دفاعی برای نخستین بار میان ایران و هند
در همین راستا، با توجه به اهميت تبادل نظر و همكاري بين دو كشور در زمينه منافع مشترك مرتبط با تجارت و امنيت دريايي در حوزه مشترك دو كشور، طرفین از برگزاري جلسه مقامات كشورهاي عضو «انجمن حاشيه اقيانوس هند» از 19 تا 20 مي 2016 در چابهار استقبال نمودند. آنها همچنين مقرر داشتند كه كارگروه مشترك دفاعي به رياست وزراي دفاع به زودي تشكيل گردد و همچنين اقدامات را به هدف ارتقاي تعاملات در حوزه دفاعي مورد ستايش قرار دادند. هر دو طرف تأكيد كردند كه منافع صلح و ثبات در منطقه به بهترين نحو توسط افغانستاني نيرومند، متحد، شكوفا و مستقل تأمين مي گردد. ایشان بعنوان مقامات عالیه اجرایی دو كشور مهم كه داراي سهمي در ثبات منطقه هستند بر اهميت تعميق تبادل نظر و هماهنگي سه جانبه بين هند، ايران و افغانستان از جمله با تكميل مناسب همكاري هايشان در چابهار، تأكيد نمودند. طرف ايراني همچنين حمايت خود را از ميزباني هند در« ششمين نشست وزراي پروسه قلب آسيا استانبول در مورد افغانستان» ابراز داشت.
