اتاق خبر - دین، فرهنگ و تاریخ هرگز به دور از كتاب و كتابت نبوده است و تمامی فرهنگ‌ها با كتاب شكل گرفته و توسعه یافته اند. در این میان اسلام بیشترین استفاده را از كتاب كرده است زیرا پیامبر اكرم(ص) رسالت خویش را با فرمان «خواندن» از طرف پروردگار آغاز می‌كنند و در همین فرهنگ ناب آسمانی خداوند به قلم سوگند یاد می‌كند و معجزه آخرین فرستاده خود را یك كتاب قرار می دهد، كتابی كه تا ابد ماندگار و جاودان است.
فرهنگ، محوری ترین برگ هویت یك ملت محسوب می‌شود، به همین دلیل یكی از راه های مهم توسعه فرهنگی اهمیت دادن به مساله كتاب، كتابخوانی و گسترش مطالعه در جامعه به ویژه در میان جوانان و نوجوانان است. در واقع از شاخصه های مهم توسعه یافتگی هر جامعه سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و كالاهای فرهنگی به شمار می رود، این امر سبب شده است تا دولت ها و سیاستگزاران، برنامه ریزی های بسیاری برای دستیابی به این ویژگی ها انجام دهند.
بی تردید باید گفت گسترش فرهنگ كتاب خوانی، درك معارف بیشتر، فهم افزون تر علوم و آشنایی با پیشرفت ها در هر جامعه ای زمینه ساز توسعه آن خواهد شد و از این رو اداره یك جامعه اهل مطالعه، فهیم و با فرهنگ، آسان تر از اجتماعی است كه از علم و دانش فاصله دارد، پس نباید به بهانه های گوناگون و بدون منطق، در مسیر تالیف و نشر كتاب، صنعت چاپ و ترویج فرهنگ كتاب خوانی در جامعه خلل و مانع ایجاد كرد.
كتاب بهترین وسیله انتقال میراث ادبی از نسلی به نسل دیگر است و به انسان ها كمك می كند تا ثمره های فرهنگی و ارزش های دینی و تاریخی خود را به خوبی بشناسند و برای آنها احترام قائل شوند. در طول تاریخ نیز همواره توصیه عالمان بر اهمیت كتاب و كتاب خوانی بوده است زیرا همگان اعتقاد دارند، ملتی كه كتاب نمی خواند باید تمام تاریخ را تجربه كند...
اهمیت و جایگاه كتاب سبب شده است تا بزرگان بسیاری در این باره سخن بگویند، سخنانی سنجیده و نغز كه می تواند چراغ راه هدایت افراد در راه رسیدن به سعادت شود، به همین دلیل بر گزیده ای از كلام آنان مروری كوتاه داریم:
آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری: «كتاب یكي از ارزشمندترین فرآورده های بشري و گنجینه بزرگترین ثروت هاي بشر، یعني دانش و تحقیق است... امروز كتابخواني و علمآموزي، نه تنها یك وظیفه ملي، كه یك واجب دیني است... در جامعه اسلامي، كتابخواني باید همگاني و فراگیر شود».
آلبرت اینشتین فیزیكدان آلمانی: «افكار و اندیشه های انسان به گونه ای است كه ممكن است تنها خواندن یك كتاب پایه اندیشه ها و افكار انسان را بر مبنای جدید یا در مسیر خاصی قرار دهد و چه بسا ممكن است كتابی مسیر سرنوشت میلیون ها انسان را در راه مخصوصی بیندازد».
شارل دو منتسكیو اندیشمند فرانسوی: «من هیچ غمی نداشتم كه خواندن یك صفحه كتاب از میان نبرده باشد، كتاب، عمر دوباره است و در دنیا لذتی كه با لذت مطالعه برابری كند، نیست».
موریس مترلینگ فیلسوف بلژیكی: «آدم تنها در بهشت هم باشد، به او خوش نمی گذرد اما فردی كه به كتاب یا تحقیق علاقه مند است، هنگامی كه به مطالعه یا تفكر مشغول است، جهنم، به تنهایی برای او بهترین بهشت ها است».
ویكتور هوگو نویسنده اهل فرانسه: «خوشبخت، فردی است كه به یكی از این دو چیز دسترسی دارد یا كتاب های خوب یا دوستانی كه اهل كتاب باشند».
سقراط فیلسوف یونانی: «جامعه وقتی فرزانگی و سعادت می یابد كه مطالعه، كار روزانه آن باشد».
ابوالفضل بیهقی تاریخ نگار ایرانی: «بهترین سخن گویان و یاران، كتاب است و آن گاه كه دوستان تنهایت نهند، می توانی به آن سرگرم شوی. اگر او را هم راز خویش قرار دهی، سرّ تو را فاش نمی كند و با كتاب است كه می توان به دانش و نیكی ها دست یافت».
با توجه به این مباحث می توان گفت كه كتاب همواره ابزار مناسب فرهنگی بوده و با وجود رشد تكنولوژی و وسایل ارتباطی، همچنان ارزش و جایگاه خود را حفظ كرده است، در دنیای كنونی، برگزاری نمایشگاه های كتاب یكی از راه های ارتقای فرهنگ كتابخوانی در كشورها به شمار می رود، از این رو در ایران نیز هر سال، نمایشگاه بین المللی كتاب در تهران برگزار می شود و میزبان اهالی مطالعه و پژوهش از داخل و خارج كشور است كه این امر می تواند به ترویج فرهنگ كتابخوانی در میان افراد جامعه كمك كند.
«مجید مهدی زاده» مدیر كتابخانه مركز اسناد انقلاب اسلامی در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا، افزایش سطح دانش و آگاهی را از نتیجه های كتاب و كتاب خوانی عنوان كرد و بیان داشت: بی‌شك سطح آگاهی، دانش و فرهنگ هر جامعه ای نسبت مستقیم با فعالیت های آموزشی و پژوهشی آن دارد، در این زمینه آموزش و پژوهش نیز میسر نخواهد بود، مگر با جمع آوری، سازماندهی و پردازش اطلاعات و این همه در كنار مطالعه و خواندن كتاب های مختلف امكان پذیر است. مقوله كتابخوانی و گسترش آن در جامعه مهم ترین تأثیر را در افزایش سطح آگاهی و فرهنگ دارد و آگاهی از تاریخ، فرهنگ و دستاوردهای جوامع بشری بدون مطالعه امكان پذیر نخواهد بود. هر چند در سال های گذشته وسایل ارتباطی و اطلاعاتی زیادی گسترش پیدا كرده است اما هیچ كدام از آنها از جمله شبكه های فراگیر مجازی نتوانسته اند، به جایگاه كتاب در جامعه دست یابند.
مدیر كتابخانه مركز اسناد انقلاب اسلامی درباره چگونگی نهادینه كردن فرهنگ كتاب خوانی در جامعه گفت: وضعیت مطالعه در جامعه نگران كننده است و باید گفت كه برپایه آمارها و در بهترین حالت سرانه مطالعه هر ایرانی در شبانه‌روز به میزان 10 دقیقه است. با توجه به این امر مشاهده می شود كه هر ایرانی اوقات فراغت خود را صرف كارهای سرگرم كننده دیگری می كند، در صورتی كه می توان از همان وقت برای مطالعه و كتابخوانی استفاده كرد و در جامعه شاهد این آمار پایین سرانه مطالعه نبود. هر چند در این سال ها عواملی همچون گران بودن و در دسترس نبودن كتاب نیز یكی از عوامل دوری افراد جامعه با مقوله كتابخوانی شده است اما نمی توان آن را دلیل قانع كننده ای دانست.
وی یكی از هدف‌های اصلی برگزاری نمایشگاه های كتاب به ویژه نمایشگاه بین المللی كتاب در تهران را گسترش فرهنگ كتابخوانی در میان جامعه عنوان كرد و اظهار داشت: هدف نهادهای برگزار كننده نمایشگاه های كتاب باید به طرف پیوند عمیق میان كتاب و جامعه كه همان خواننده های كتاب هستند، سوق پیدا كند. هر چند بدون فرهنگ سازی و توجه نكردن به ترویج فرهنگ كتابخوانی نمی توان انتظار رسیدن به این هدف را در كشور داشت. از این رو مهم ترین هدف جامعه باید این باشد كه فرهنگ كتابخوانی در ذهن فرد نهادینه شود تا پس از آن افراد به صورت ناخودآگاه به كتابخوانی علاقه مند شوند.
مهدی زاده در ادامه گفت: یكی از راهكارهایی كه سبب به وجود آمدن انگیزه مطالعه در جامعه می شود، برگزاری نمایشگاه بین المللی كتاب و گرد هم آمدن ناشران، نویسندگان و جامعه در یك محل خاص است كه این امر باعث نزدیكی بیشتر نویسندگان، مخاطبان و آگاهی از علاقه خوانندگان كتاب می شود. البته نباید فراموش كرد كه بسترها و زیرساخت‌های مناسب به منظور برپایی هر چه آسان تر برگزار شدن نمایشگاههای كتاب نیز به نوبه خود سطح استقبال افراد را بالا می برد كه این امر با عزم و همكاری جمعی در جامعه ایجاد می شود.
مدیر كتابخانه مركز اسناد انقلاب اسلامی در ارتباط با برگزاری نمایشگاه كتاب در سطح استان ها و شهرستان ها و تاثیر آن بر كتاب خوانی، بیان داشت: برپایی نمایشگاههای كتاب در شهرستان های مختلف می‌تواند نقش بسیار مهم و ویژه ای در ایجاد فرصت و انگیزه مناسب برای مطالعه داشته باشد، این امر افزایش سطح آگاهی و دانش افراد جامعه را افزایش می دهد و سبب شكوفایی استعدادهای نهفته در استان های مختلف و سربلندی جامعه می شود.
وی وظیفه نظام آموزشی به ویژه مدرسه ها و دانشگاه ها را در ترویج فرهنگ كتاب خوانی بسیار مهم ارزیابی كرد و یادآور شد: هر چند اكنون در مدرسه ها و دانشگاه ها مشاهده می شود كه دانش‌آموز و دانشجویان كمتر در بحث‌های كلاس شركت می كنند و جلسه های درس بیشتر به صورت معلم و استاد محوری اداره می شود اما باید به گونه ای عمل شود تا دانش آموز و دانشجو، خود را نیازمند مطالعه و كتابخوانی بدانند و با مشاركت بیشتر در كلاس درس، زمان بیشتری را صرف مطالعه كتاب‌های مختلف كنند.
نتیجه اینكه نظام آموزشی كه در آن دانش آموز و دانشجو با انگیزه بیشتر برای رسیدن به مقطع بالاتر زمان زیادی را صرف مطالعه و حضور فعال در بحث‌های مطرح شده در كلاس می كند باعث از میان رفتن نظام آموزشی استادمحوری می شود و این امر به نوبه خود در گسترش فرهنگ كتابخوانی در قشر جوان جامعه تأثیرگذار است.
مهدی زاده، نهاد خانواده را به عنوان نخستین و مهم ترین نهاد در سطح های مختلف آموزشی، تربیتی و پرورشی افراد دانست و گفت: خانواده بیشترین و اساسی‌ترین نقش را در شكل‌گیری و رشد شخصیت كودك بر عهده دارد از این رو به هر مقدار كه در خانواده به كتاب و كتابخوانی اهمیت داده شود به همان نسبت نیز فرزندان به مطالعه اهمیت می دهند و این امر به نوبه خود در آینده او و جامعه تأثیر بسیار فراوانی خواهد گذاشت. در واقع با توجه به اینكه كودك در خانواده از اطرافیان خود الگوبرداری می‌كند از این رو خانواده‌ای كه در آن كتابخوانی امری پذیرفته شده باشد به همان نسبت هم فرزندان به طرف كتاب و كتاب خوانی تمایل پیدا می كنند.
مدیر كتابخانه مركز اسناد انقلاب اسلامی در پایان درباره وظیفه دولت و نهادهای مسئول در برابر برگزاری نمایشگاه كتاب، اظهار كرد: دولت، سازمان‌ها و نهادهای مسئول باید شرایطی ایجاد كنند تا در یك مكان مناسب، امن و قابل دسترس برای همه جامعه، كتاب‌های مناسب با آسان‌ترین روش، با كیفیت و با قیمت مناسب در اختیار مخاطب قرار بگیرد زیرا امكانات رفاهی و آموزشی خوب، انگیزه مطالعه و كتابخوانی را افزایش می دهد.
ایرنا
94110
