همانطور که در مورد گیاهان و حیوانات کشنده و خطرناک باید آگاهی داشته باشیم، مهم است که در مورد خطرات مواجهه با مواد معدنی مرگبار هم بدانیم. ما این موضوع را که جهان و طبیعت اطراف ما چقدر می‌تواند مهلک و کشنده باشد، به آسانی فراموش می‌کنیم، در حالی که تماس با یک ماده معدنی که نمی‌دانیم چیست، می‌تواند منجر به آسیب جدی یا مرگ شود.
به گزارش اتاق خبر و به نقل از کجارو، بیشتر اوقات مواد معدنی سمی با موادی که هر روزه در ساخت و ساز، کامپیوتر‌ها و لوازم آرایشی استفاده می‌کنیم، مرتبط هستند. با آگاهی و درک درستی از سمی بودن، می‌توانیم مواد معدنی کشنده و مهلک اطراف خود را بشناسیم.
کالکانتیت (Chalcanthite) با فرمول شیمیایی CuSO405H2O
کالکانتیت آبی درخشان یک سولفات مس محلول در آب هیدراته است. این ماده معدنی به عنوان سنگ مس استفاده می‌شود و در محیط مرطوب به آسانی حل و تغییر شکل می‌دهد به همین دلیل لازم است در جای خشک نگهداری شود. حل شدن این ماده معدنی در آب به آسانی می‌تواند منجر به مسمومیت با مس شود و برای انسان اثرات سمی دارد.
استیبنایت (Stibnite) با فرمول شیمیایی Sb2S3
استیبنایت یک ماده معدنی سمی با فرمول شیمیایی سولفید آنتیموان و با شبکه بلورین ارترومبیک و یک منبع از آنتیموان فلزی است. این ماده معدنی به مدت هزاران سال در لوازم آرایشی برای تیره‌تر کردن ابرو و مژه استفاده می‌شده است. همچنین در ظروف غذا‌خوری هم مورد استفاده قرار می‌گرفت که منجر به ایجاد مسمومیت ناشی از مصرف آنتیموان می‌شد.
آزبستس (Asbestos) یا پنبه نسوز با فرمول شیمیایی Mg3Si2O5(OH)4
به احتمال زیاد در مورد ارتباط ماده معدنی آزبستس با بروز سرطان ریه شنیده‌اید. الیاف نازک کریستالی این ماده معدنی به راحتی می‌تواند به ذرات ریز و نامرئی تبدیل شود. با وجود مفید بودن آن در عایق‌گذاری، مقاومت در برابر آتش و جذب صدا، گرد و غبار آن در صورت استنشاق کشنده و مهلک است. الیاف آن می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های آزبستوسیس، سرطان ریه و مزوتلیوما شود.
آرسنوپیریت (Arsenopyrite) با فرمول شیمیایی FeAsS
آرسنوپیریت با فرمول شیمیایی سولفید آرسنیک آهن و با رنگ متالیک درخشان بیشتر در منافذ هیدروترمال و پگماتیت یافت می‌شود. آرسنیک منجر به خسارات زیست محیطی و انسانی بسیاری می‌شود و گاهی اوقات می‌تواند با رسوبات طلا در ارتباط باشد. اکسیداسیون آرسنوپیریت منجر به آرسنیک حلال در آب و متعاقب آن زهاب اسیدی معدن می‌شود.
شنگرف یا سینابر (Cinnabar) با فرمول شیمیایی HgS
شنگرف یا سینابر یک ماده سولفید جیوه قرمز رنگ است که بخش زیادی از عنصر جیوه جهان را تامین می‌کند. این ماده معدنی با وجود رنگ درخشان و سابقه مصرف در تجارت به عنوان عامل رنگ‌آمیزی، کشنده است. جیوه برای انسان سمی بوده وعامل مرگ ناشی از کار در بسیاری از معادن سراسر جهان است.
گالینا (Galena) با فرمول شیمیایی PbS
گالینا با فرمول شیمیایی سولفید سرب، یکی از سنگ معدن‌های اولیه سرب یافت شده در سراسر جهان است. دارای ساختار شبکه مکعبی و همچنین منبعی از نقره هم هست. سرب موجود در گالینا در صورت استنشاق گرد و غبار یا بلع آن سمی است، اما این ماده معدنی یا سنگ حاوی این ماده معدنی را می‌توان در صورت نبود گرد و غبار سرب با خیال راحت به کار گرفت.
هاچینسونایت (Hutchinsonite) با فرمول شیمیایی (Tl,Pb)2As5S9
ماده معدنی هاچینسونایت ترکیبی از سولفید آرسنیک با تالیم و سرب است که در منافذ هیدروترمال یافت می‌شود. نمک‌های تالیم تقریبا بی‌مزه و بسیار سمی است و در مرگ موش و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شود. ترکیب تالیم و سولفید آرسنیک، دو ماده معدنی بسیار خطرناک و کشنده را ایجاد می‌کند. قرار گرفتن در معرض این ماده معدنی به طور بالقوه می‌تواند منجر به مرگ شود.
زرنیخ (Orpiment) با فرمول شیمیایی As2S3
زرنیخ یکی دیگر از مواد معدنی با فرمول شیمیایی سولفید آرسنیک و با رنگ نارنجی و زرد خیره کننده‌ای است. این ماده معدنی به طور طبیعی در منافذ هیدروترمال، چشمه‌های آب‌گرم و دود‌خان‌ها (دهانه یا دود‌کش آتشفشانی) یافت می‌شود. زرنیخ زمانی در چین با وجود سمی بودن برای مصارف دارویی استفاده می‌شد و در علم شیمی هم به عنوان راهی برای ایجاد طلا مورد استفاده قرار می‌گرفت. آرسنیک موجود در آن، به خصوص اگر با اکسیژن ترکیب و به درستی به کار گرفته نشود، منجر به مسمومیت خواهد شد.
توربرنیت (Torbernite) با فرمول شیمیایی Cu(UO2)2(PO4)208.12 H2O
توربرنیت یک ماده معدنی خطرناک متشکل از مس هیدراته سبز، فسفات، و اورانیل است. این ماده معدنی بیشتر در سنگ‌های گرانیت محتوی اورانیوم یافت می‌شود و با توجه به رادیواکتیویته بودنش بسیار خطرناک است. به دلیل انتشار رادون از این ماده معدنی، قرار گرفتن در معرض آن به مدت طولانی باعث سرطان ریه می‌شود.
مواد معدنی فوق بسیار سمی هستند و برخی از آن‌ها ممکن است نادر و کمیاب باشند. منابع طبیعی‌ای که از لحاظ فیزیکی جمع‌آوری آن‌ها خطرناک است، در این فهرست جای نمی‌گیرد. در بسیاری از موارد ریزش معدن یا خرابی تجهیزات اکتشاف، می‌تواند بسیار کشنده‌تر از سنگ معدن‌های استخراجی باشد. برای پیشگیری از آسیب‌های احتمالی بایستی تمهیدات ایمنی قوی اندیشیده شود.
منبع: کجارو
94104
