ماجرا از آنجايي آغاز شد كه از چند ماه گذشته، رفتار و سیاست‌های قطر در صدور روادید، برای کارشناسان و مدیران کشورهای عضو این مجمع به منظور سفر به دوحه، به‌عنوان میزبان مقر دائمی دبیرخانه مجمع کشورهای صادرکننده گاز، با انتقادهای متعدد کشورهای عضو، مانند الجزایر و روسیه همراه شده بود. با ادامه این سیاست‌ها و صادر‌نشدن به‌موقع روادید برای کارشناسان وزارتی کشورهای عضو مجمع برای سفر به دوحه توسط قطر، برخی مسئولان وزارت نفت انتقادهایی را از عملکرد قطری‌ها مطرح و حتی طرح انتقال دبیرخانه مجمع از دوحه به وین را عنوان کرده بودند که این اقدامات، به مذاق شیخ‌نشینان حاشیه جنوبی خلیج‌فارس خوش نیامده بود. به گزارش مهر، ازاین‌رو هم‌زمان با برگزاری هفدهمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز در تهران، قطری‌ها سناریوهایی را به‌منظور تمدیدنکردن دوره دبیرکل ایرانی این مجمع کلید زدند، چراکه آنها با همکاری چند کشور ازجمله امارات متحده عربی قصد داشتند نمایندگان نیجریه و لیبی را جایگزین دبیرکل ایرانی مجمع کشورهای صادرکننده گاز کنند كه البته در نهايت هرچند کشورهای ایران، لیبی، نیجریه و روسیه کاندیدای خود را برای دبیرکلی معرفی کردند، اما کاندیدای روسیه به نفع ایران و کاندیدای لیبی به نفع نیجریه کنار کشیدند تا برنامه کنارگذاشتن دبیرکل ایرانی مجمع کشورهای صادرکننده گاز توسط برخی از کشورهای عربی، همچون امارات و قطر ناکام بماند. به‌اين‌ترتيب در رأی‌گیری، دکتر عادلی شش رأی و کاندیدای نیجریه نیز شش رأی به‌دست آورد که در نهایت این کاندیدا نیز به نفع ایران کناره‌گیری کرد و دکتر عادلی بار دیگر انتخاب شد. در كنار آن، با تصمیم اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز محمد‌بن صالح الساده، وزیر انرژی و صنعت قطر، به‌عنوان رئیس دوره‌ای مجمع کشورهای صادرکننده گاز و بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران به عنوان نایب‌رئیس دوره‌ای این مجمع انتخاب شدند تا از ژانویه ٢٠١٦ میلادی در این مجمع عهده‌دار مسئولیت شوند؛ بنابراين دو نماينده از ايران در اين مجمع داراي جايگاهي شدند كه امكان تأثيرگذاري بيشتر ايران را در بازار جهاني گاز ايجاد خواهد كرد. زنگنه: رابطه ایران و روسیه محدود به دوران تحریم نخواهد بود وزیر نفت در حاشیه نشست اعضای مجمع صادرکننده گاز با اشاره به مخالفت‌ها و موافقت‌های اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز درباره ادامه ارتباطات ایران با روسیه در زمینه انرژی تصریح کرد که رابطه ایران با روسیه به دوران تحریم محدود نخواهد بود و ایران روابط پایدار و درست خود را با این کشور ادامه می‌دهد. بيژن زنگنه با بیان اینکه بحث صادرات «ال‌ان‌جی» به عمان هنوز در همان بخش کلیات باقی مانده است، افزود: با وزیر انرژی روسیه نیز دیداری خواهم داشت و در این مدت تلاش می‌کنم با تمام وزرای دعوت‌شده مذاکره داشته باشم. زنگنه با تأکید بر اینکه ایران آماده گازرسانی به عراق است، خاطرنشان کرد: عراقی‌ها باید خود را برای دریافت گاز آماده کنند. وی همچنین درباره قرارداد گازی ایران با پاکستان، با تأکید بر اینکه ایران راهی جز انتظار ندارد، ادامه داد: تأخیر پاکستان در اجرای قرارداد، جریمه دارد اگرچه ما هنوز علیه این کشور شکایت نکرده‌ایم، اما این حق قانونی برای ما وجود دارد. لازم است درباره قرارداد گازی بار دیگر با پاکستان مذاکره کنیم و ما آمادگی داریم خط گازی را از ایرانشهر به کنارک بکشانیم. وزیر نفت درباره دلیل حذف وی از کمیسیون اقتصادی هیأت دولت گفت: به درخواست خودم و به دلیل مشغله کاری از این کمیسیون کناره‌گیری کردم. انعطاف‌پذيري قراردادهای جدید نفت و گاز ایران درحالی‌که قرار است ٢٨ و ٢٩ نوامبر قراردادهای جدید نفت ایران رونمایی شود، رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفت و گاز ایران به رویترز گفت: در قراردادهای جدید نوسان قیمت نفت و ریسک‌های سرمایه‌گذاری لحاظ شده است؛ یعنی هرچه ریسک پروژه بیشتر، سود آن برای سرمایه‌گذار نیز بیشتر خواهد شد. مهدی حسینی در مصاحبه با رویترز گفت: قراردادهای جدید نفت و گاز ایران شرایط انعطاف‌پذیری دارد که نوسانات قیمت نفت و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در آنها لحاظ شده است. وی افزود: این قراردادها ٢٠ ساله است و «در برخی موارد خاص، می‌تواند تا ٢٥ سال نیز تمدید شود» که این بازه زمانی شامل قراردادهای اکتشافی نیست. حسيني خاطرنشان کرد: قراردادهای جدید می‌تواند از طریق مناقصه یا مذاکرات مستقیم واگذار شوند. آمریکا تهدید جدید غول‌های گاز جهان وزیر نفت نیجریه همچنين نسبت به تبدیل آمریکا به کشور صادرکننده گاز واکنش نشان داد و گفت: قطعا هرگونه افزایش تولید گاز برای همه کشورها تهدید است و باید دید آمریکا چقدر می‌تواند در بازار باقی بماند. «امانوئل ایبه کاچیکوو» درباره تبدیل آمریکا از یک کشور واردکننده به صادرکننده گاز و تهدید ورود گاز آمریکا به بازار جهانی برای اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز، گفت: هرگونه افزایش تولید گاز برای تمامی کشورها یک تهدید به شمار می‌رود. محمدحسین عادلی دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز هم با بیان اینکه صادرات گاز ایالات متحده آمریکا تا چند سال آینده به ٦٠ میلیون تن در سال افزایش می‌یابد، گفت: بر این اساس پیش‌بینی می‌شود با آغاز سال جدید میلادی، ظرفیت صادرات گاز آمریکا به ١٢میلیون تن افزایش یابد که این افزایش تولید تا چند سال ادامه می‌یابد. این مقام مسئول با یادآوری اینکه برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی مقصد گازهای صادراتی آمریکا به شمار می‌روند، اظهار داشت: چالش جدید مجمع کشورهای صادرکننده گاز، افزایش رقابت در بازار پس از افزایش صادرات گاز آمریکا است. با توجه به اینکه دبیرکلی عادلی در نخستین روز این نشست، تمدید شد و نایب رئیسی اوپک گازی هم به زنگنه رسید، این موضوع از نظر اقتصادی چقدر برای ایران اهمیت دارد؟ این رخداد برای ایران فرصتی طلایی ایجاد کرده و نشان می‌دهد دیپلماسی ایران در این سال‌ها دیپلماسی موفقی بوده که توانسته نظر کشورهای منطقه را دومرتبه به ایران جلب کند. این امر نشان از اهمیت استراتژیک و منابع بزرگ نفت و گاز ایران دارد و موید این است که ایران به‌عنوان محور اصلی در اقتصاد انرژی جهان شناخته شده است. آیا این مسئله از بعد سیاسی هم معنای خاصی دارد؟ این اتفاق نشان می‌دهد که در نگاه صادرکنندگان گاز، ایران امروز کشوری امن است که می‌توان هم از بعد اقتصادی و هم موقعیت سیاسی به‌عنوان قدرت منطقه روی آن حساب کرد. در واقع تصمیم کشورهای صادرکننده گاز حاضر در این مجمع، موقعیت ایران را برجسته می‌کند. آیا این موضوع موجب تقویت جایگاه ایران در حوزه انرژی و سیاسی می‌شود؟ قطعا این‌گونه است. ایران برای تولید گاز برنامه دارد و جهان نیز به گاز ایران نیاز دارد. ایران با اینکه ذخایر بالایی دارد در بازار جهانی سهم چندانی ندارد، اما این اتفاق فرصتی برای ایران ایجاد خواهد کرد تا بتواند صادرات گاز خود را توسعه دهد. این امر به واردکنندگان گاز از ایران این پیام را می‌دهد که می‌توان روی منابع عظیم گاز ایران حساب کرد. صادرات گاز از دو طریق خط لوله و ال‌ان‌جی مطرح است که در هر دو حوزه نیز رقیب جدی (روسیه و قطر) داریم. در شرایط کنونی ایران در کدام‌یک از این دو حوزه می‌تواند بهتر عمل کند و رقبای خود را کنار بزند؟ در زمینه خط لوله فرصت‌های زیادی داریم که می‌توانیم از آن استفاده کنیم. از جمله انتقال گاز به اروپا، هند، پاکستان و عمان که هریک آلترناتیوهای خط لوله هستند که می‌توانند مطرح باشند، اما به لحاظ تولید ال‌ان‌جی (گاز مایع) ایران می‌تواند به تولید انواع مختلف ال‌ان‌جی اقدام کند. ایران در بحث صادرات می‌تواند (گاز مایع شناور) Floting LNG را برای گازهای همراه نفت مدنظر قرار دهد. این پروژه‌ها کوتاه‌مدت و دو ساله هستند که می‌تواند برای صادرات گاز مایع مورد استفاده قرار گیرد، اما اگر (گاز مایع کارخانه) Plant LNG در نظر گرفته شود، با توافق ایران و ١+٥ و رفع تحریم‌ها موانع موجود مرتفع می‌شود و در این زمینه نیز می‌توانیم جایگاه ویژه‌ای به‌دست آوریم. به هر ترتیب گاز مایع شناور بهترین گزینه در کوتاه‌مدت برای صادرات گاز خواهد بود و فضایی که ایجاد شده؛ می‌تواند اجرای این برنامه‌های گازی ایران را تسریع کند. در حال حاضر فاصله ایران با قطر خیلی زیاد است، اما می‌توانیم با استفاده از فرصت موجود این فاصله را کاهش دهیم. در حال حاضر برای صادرات گاز از طریق خط لوله، کشور ترکیه مطرح است که در این زمینه هنوز به توافقی با این کشور نرسیده‌ایم. از آنجا که انتقال گاز از طریق خط لوله از نظر سیاسی برای ایران دارای اهمیت است، آیا جایگزین دیگری برای انتقال گاز از طریق خط لوله به اروپا وجود دارد؟ مسیر ترکیه مسیر خوبی است، زیرا در شرایط فعلی مسیرهای دیگر، مسیرهای خوبی برای انتقال گاز محسوب نمی‌شوند. منظورتان این است که اگر همکاری نکرد بهتر است به سراغ LNG برویم؟ به نظر من در هر صورت باید به سراغ LNG برویم: چراکه LNG مانند فروش نفت اسپات است. گاز مایع را می‌توان مانند نفت با کشتی بارگیری کرد و در هر کشوری که مدنظر باشد، تخلیه کرد. اما خط لوله ما را به یک مقصد مشخص می‌برد. پس LNG را در هر صورت باید اجرا کنیم اما خط لوله هم مزیت‌های خودش را دارد. البته فکر نمی‌کنم با ترکیه به توافق نرسیم. یعنی شما فکر می‌کنید با ترکیه به توافق می‌رسیم؟ امیدوارم. مسیرهای دیگری مانند عراق و سوریه هم وجود دارد، البته اگر مسئله داعش حل شود وگرنه فعلا این مسیرها مناسب نیست. اینکه پیش‌بینی می‌شود تا ٢٠ سال آینده به قدری اهمیت گاز بالا می‌رود که وزارت گاز داشته باشیم، قابل دسترسی است؟ قطعا گاز در آینده اهمیت زیادی پیدا می‌کند، اما اینکه وزارتی جدا به نام گاز داشته باشیم قابل تائید نیست. الزامی برای جداسازی وزارتخانه نیست؛ بهتر است نفت و گاز به دلیل وابستگی زیادی که به هم دارند در یک وزارتخانه بمانند. اما اینکه شرکت گاز هم بتواند در کنار شرکت ملی نفت اهمیت پیدا کند، اتفاق محتملی است. آیا این موضوع می‌تواند بر نقش ایران در اوپک نفتی هم موثر باشد؟ بی‌تأثیر نیست؛ چراکه پس از توافق ایران و کشورهای موسوم به ١+٥ این اولین رویکردی بوده که در صحنه جهانی اتفاق افتاده است و ایران توانسته نقش ویژه‌ای در آن بازی کند. این مسئله موید این است که اگر کنگره جهانی دیگری مانند اوپک تشکیل شود، ایران موقعیت خوبی در آن پیدا خواهد کرد، چون نگاه‌ها نسبت به ایران از نظر سیاسی، همکاری‌های فنی، اقتصادی و روابط بین‌المللی بهتر شده است. ایران نیز به دنبال همین است که به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند. تا این لحظه، جز انتخاب دو نماینده ایرانی در این مجمع، دستاوردهای دیگر هم داشته‌ایم؟ ما همین را از اوپک گازی توقع داشتیم، اینکه کشورها بیایند با انتخابات ساختار آن را شکل بدهند و با بحث‌های کارشناسی و اصولی، مسائلی مانند قیمت گاز را که حافظ منافع تولید و مصرف‌کننده باشد، تعیین کنند. حالا که سران اوپک گازی به ایران آمده‌اند چگونه می‌توان از حضور این سران بهره برد؟ این حضور برای هماهنگ‌کردن سیاست‌های صادرات گاز و صیانت از قیمت گاز صادراتی فرصت خوبی است. یکی از فرصت‌ها این است که بستری مهیا شود تا کشورهای تولیدکننده، گاز را به قیمت واقعی بفروشند. یکی از راه‌های حصول این نتیجه نیز این است که کشورهای تولیدکننده گاز با هم تبادل و تعامل داشته باشند تا با هماهنگی، مشکلات آینده را کمتر کنند. سیر حرکتی اجلاس گازی از سال ٢٠٠١ که تأسیس شد تا الان را چگونه می‌بینید؟ در سال ٢٠٠١ اجلاس گازی با پیشنهاد ایران شروع شد و اتفاقا آن زمان هم آقای زنگنه وزیر نفت بود. گاز انعطاف نفت را ندارد مگر اینکه بازار LNG توسعه پیدا کند. به نظر می‌رسد کشورها به این سمت می‌روند و این کار در بلندمدت اتفاق خواهد افتاد، از این‌رو فکر می‌کنم ساختار انجمن کشورهای صادرکننده گاز هر روز مستحکم‌تر می‌شود و وزن بیشتری در دنیا پیدا خواهد کرد. طبیعی است هرچه تولید LNG بیشتر شود این وزن نیز بیشتر می‌شود. در شرایط فعلی با افزایش تولید گاز آمریکا مواجه هستیم، این مسئله چقدر می‌تواند روی بازارهای جهانی اثرگذار باشد و برای ایران تهدید محسوب شود؟ صادرات گاز آمریکا بیشتر می‌تواند برای آمریکای شمالی و جنوبی مناسب باشد، مگر اینکه آمریکا بخواهد با صادرات LNG به بازارهای هدف وارد شود. این ورود هم برای کشوری مانند ایران که فعلا صادرات LNG ندارد، تأثیرگذار نیست بلکه برای کشورهایی که صادرکننده LNG هستند یک تهدید است و می‌تواند روی قیمت‌های آنها تأثیرگذار باشد. از این منظر که آمریکا تا چندی قبل مصرف‌کننده گاز بود، چطور؟ وقتی کشوری که تاکنون مصرف‌کننده گاز بوده و حالا به جای اینکه مصرف‌کننده باشد، احتمالا صادرکننده هم می‌شود، می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث عرضه بیشتر گاز شود، اما در بحث قیمت گاز، مسافت و هزینه جابه‌جایی اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل ممکن است تولید گاز در برخی مناطق، اقتصادی باشد اما در برخی دیگر از مناطق، اقتصادی نباشد. از این‌رو گاز تولیدی آمریکا نیز به بازارهاي نامحدودی دسترسی نخواهد داشت.
منبع: شرق
